Adıyaman

1114-1181 yılları arası yöreye Türk akınları olur. 1204-1298 yılları arasında Samsat ve yöresini Anadolu Selçukluları ele geçirir. 1230 ve 1250 yıllarında Moğol saldırıları yaşanır. 1298'de yöre ve il Memlüklülerin eline geçer. Adıyaman ve havalisi ilk kez Yıldırım Beyazıd döneminde yerel beylerden alınarak Osmanlı hâkimiyetine girmiş1 olup 1402 Ankara Savaşından önce Timur'un komutanları tarafından yağmalanmış daha sonraki yıllarda meydana gelen sosyal ve siyasi çalkantılar sonucu bazı yerel beyler, Memlüklerin ve daha sonrada Dulkadiroğluları'nın elinde kalmıştır. Esas olarak Adıyaman'ın Osmanlıların hâkimiyetine girmesi Yavuz Sultan Selim döneminde vukû bulan Dulkadir seferinin akabinde olmuştur. Ancak bölgenin geniş kapsamlı idari teşkilatlanması, Kanûnî döneminde ortaya çıkan isyanlardan sonra gerçekleşebilmiştir. Yapılan düzenlemelerde, Malatya Sancak olmak üzere; Besni, Kahta, Hısn-ı Mansur (Adıyaman), Maraş vilayetine bağlanmıştır. 1560 yılında Adıyaman-Samsat ve çevre livâlar Dulkadir Beylerbeyliği'nden ayrılarak Diyarbakır Beylerbeyliği'ne bağlanmış ise de 1574 yılında tekrar Dulkadir Beylerbeyliği'ne bağlanmıştır.

Cumhuriyet Dönemi

Cumhuriyetin kuruluşundan 1954 yılına kadar eski eski idari yapısı korunarak Malatya'ya bağlı kaza konumunda olan Adıyaman 1 Aralık 1954 tarihinde 6418 sayılı kanunla Malatya'dan ayrılarak müstakil il haline gelmiştir.

Nüfus

Adıyaman Şehir Merkezi Nüfusu
2010	203.000
2009	198.433
2008	193.250
2007	191.627
2000	178.538
1997	213.596
1990	100.045
1985	71.644
1980	53.219
1975	43.782
1970	31.263
1965	22.153
1960	16.487
1955	13.966
1950	11.522
1945	10.223
1940	11.522
1935	10.299
1927	-

Şehir nüfusu 2005 yılı verilerine göre 244.541'dir. Adıyaman şehrinin 1955 yılından 13.966 olan nüfusunun, 1955'i izleyen nüfus sayımı dönemlerinde artış gösterdiği anlaşılmaktadır. Ancak 1970 yılında köylerden şehir merkezine göçün hızlanmasıyla %68.4 nüfus artış hızı ile en yüksek değerine yükselmiştir. 1980 yılında ise %39.8 değerle artış hızında eskiye göre gerileme gözlenmiştir. 1985, 1990, 1997 ve 2000 nüfus sayım sonuçlarına göre, nüfus artış hızının arttığı görülmektedir. Bu artış 1985'te %59.45 e, 1990'da %66.78'e (10 045), 1997'de %112'e (nüfus 21.475'e), 2000'de %34 (nüfus 28.510) gibi yüksek bir değere ulaşmıştır.

İldeki nüfusun % 72.1'in ticaret, tarım ve sanayi kesiminde çalışmaktadır. Buna rağmen ildeki işsizlik oranı ise % 27.9 dur. Adıyaman şehrinin nüfus dağılımına göre ekonomik yapısının genel bir değerlendirmesi yapıldığında tarım sektöründe diğer sektörlere göre nisbi bir gerileme görülmesi ilin gelişmesi açısından olumludur. Ancak işsizlik sayısının giderek artması düşündürücüdür. Planlı ve istikrarlı kalkınmaya ayak uyduramayan Adıyaman GAP rüzgarından gerektiği gibi faydalanamamıştır. Sosyal ve Kültürel etkinliklere bakıldığında 1970li yıllarda merkez ilçede kapalı ve açık olarak 15 sinema salonu varken 2007 yılı tespitlerine göre merkez ilçede kayıtlı ve faal sinema salonu yoktur. Turizm Bakanlığı ve valilik tarafından düzenlenen festivallerin çoğunluğuda Kahta, Besni ve Tut ilçelerince organize edilerek sahiplenilmiştir. Bu durum, köyden kente kontrolsüz ve hızlı bir şekilde gerçekleşen göçün sonuçlarının ne kadar vahim ve yok edici olabileceğinin bir göstergesidir.

Eğitim

2006 yılında Adıyaman'da Adıyaman Üniversitesi kurulmuştur.

Ulaşım

Adıyaman'a karayolu ile Şanlıurfa, Malatya, Kahramanmaraş ve Diyarbakır olmak üzere beş güzergahtan gidilir. Adıyaman'ın Gölbaşı , Malatya Kahramanmaraş - Gaziantep karayolu ulaşımı Gölbaşı üzerinden sağlanır. Demiryolu ulaşımı da Gölbaşı ilçesinden yapılmakta olup, Malatya - Fevzi Paşa demiryolu bu İlçeden geçmektedir. Adıyaman Havalimanından uçak seferleri bulunmaktadır. Adıyaman'dan geçen, Şanlıurfa, Diyarbakır dahil Güneydoğu illerini birbirine bağlayan karayolu, Gerger İlçesine bağlı Güzelsu köyündeki feribot seferleri ile Şanlıurfa ve Siverek İlçesi'ne bağlanır.

Ekonomi

Sanayi

Adıyaman'da sanayi, 1967 yılında Faaliyete giren ve devlet kuruluşu olan Sümerbank (Pamuklu Sanayi İşletmesi)'la başlamıştır. Daha sonra yine Devlet Kuruluşu olan Süt, Çimento Fabrikaları ile Sanayi gelişme göstermiştir. 1988 yılına kadar sanayileşme konusunda ciddi bir gelişme olmaz. Ancak bu tarihten sonra ülkemiz ekonomisindeki sanayileşme çabaları ve sanayinin teşvik edilmesi sonucu yatırımların hızlandığı gözlenmiştir. Özellikle yöresel ihtiyaçların sonucu olarak tarıma dayalı un ve tekstil fabrikalarının sayısı hızla artış göstermiştir.

Adıyaman sanayii çoğu orta ve küçük işletme ölçeğinde toplam 90 adet işletmeden oluşmaktadır. Bu işletmelerin çoğunluğu tarıma dayalı sanayi dallarında faaliyet göstermektedirler. Bu işletmelerde istihdam edilen işçi sayısı ise toplam 5053 kişidir. Yani bir işletmede çalışan işçi sayısı ortalama 56 kişidir.

Tekstil sanayi

Adıyamanın sanayi yapısı içerisinde tekstil sektörünün önemli bir yeri vardır. İlde bulunan toplam 90 işletmenin % 41'ü tekstil sektöründe faaliyette bulunmaktadır. İstihdamdaki payı ise % 80,4 'dür. Yani istihdam edilen her 100 kişiden yaklaşık 79 kişi bu sektörde çalışmaktadır. Tekstil sektöründeki firmaların sektör içi dağılımları ile ilgili istatistiki bilgiler şöyledir.

Gıda sanayi

Adıyaman sanayinde ikinci önemli sektör gıda sektörü oluşturmaktadır. Gıda sektörü içerisinde ise un fabrikalarının önemli bir yeri vardır. Yörede üretilen buğday bu tesislerde işlenerek çevre illere ve doğudaki illere (Bingöl, Muş gibi) satılmaktadır. Gıda sektöründe faaliyette bulunan işletme sayısı toplam 31 olup ildeki sanayi işletmelerine oranı yaklaşık % 34'dedir. İstihdamdaki payı ise % 9 civarındadır. Petrol ve madencilik Ülkemiz genelinde çıkarılan ham petrolün % 10'ına yakın kısmı Adıyaman'daki kuyulardan elde edilmektedir. Ancak son yıllarda yeni petrol kuyularının açılması yavaşladığından üretimde de buna paralel bir düşme gözlenmiştir. Petrol üretimi sadece TPAO tarafından değil, bölgede faaliyette bulunan özel sektöre ait işletmeler tarafından da yürütülmektedir. Aşağıda tabloda yer alan petrol verilen üretim değerleri sadece TPAO'nun üretimlerini içermektedir. Özel sektör üretim miktarı yaklaşık 1.000.000 varil/ yıl dır. Adıyaman TPAO da günlük 400 m3 gaz üretilmektedir üretilen gaz Adıyaman istasyonlarında ve bölge tesislerinde kullanılmaktadır. Üretilen ham petrol Botaş kanalı ile TÜPRAŞ'a satılarak değerlendirilmektedir. Enerji Enerji tüketimini sanayi ile doğrudan ilgisi bulunduğundan ilimizdeki enerji durumu son yıldaki alınan elektrik enerji miktarı 648.901.362 kWh, satılan elektrik enerjisi ise 513.295.305 KWh.dır. tüketilen elektrik enerjisinin %60 sanayide, %16 meskenlerde, kalan %24'lük kısım ise diğer alanlarda kullanılmıştır. Sanayide kullanılan elektrik enerjisi diğer müşteri gruplarına göre önemli bir yere sahiptir. Sanayi tüketimleri içerisinde Adıyaman Çimento fabrikası, TPAO sondaj tesisleri, Tekstil Fabrikaları ilk sıraları oluşturulmaktadır. İlimiz kalkınmada öncelikli iller arasında yer aldığından, tüm abone gruplarında %10-12 arasında indirimli elektrik satışı yapılmaktadır. Ayrıca teşvik kredisi ya da KOBİ kredilerinden yararlanan tüm sanayi kuruluşlarına 1999 yılından itibaren başlamak üzere elektrik enerji bedellerinden, ilk yıl için %50, ikinci yıl için %40, üçüncü yıl için %25 indirim uygulaması yapılmış ve bu uygulama halen devam etmektedir. İlimiz Atatürk Barajı ve Karakaya Barajı HES'larına çok yakın olduğundan sağlıklı bir biçimde elektrik enerjisi alabilmekte ve gerilim düşümü vb. gibi olumsuzluklar ilimizde yaşanmamaktadır. Şehir şebekeleri, dağıtım hatları ve diğer elektrik tesisleri yönünden altyapı çalışmaları tümüyle tamamlanmış ve yenilenmiş olan ilimizde, tüm OG gerilimi 33 kV.dır. Elektrik enerjisi yönünden İlimiz ve İlçelerinde önemli bir problem bulunmamaktadır. İlimize 2000 yılı için 648.901.362 KWh elektrik enerjisi satın alınmış ve bunun 513.295.305 KWh'i satılmıştır. son yılların gözde ili adıyaman artık büyük bir metropoldür Su Ürünleri İlimiz Baraj Gölleri, Doğal Göller, Akarsular ve Kaynak Suları ile çok büyük bir su potansiyeline sahiptir. Bu suların pek çoğu Kültür Balıkçılığı yapmaya müsaittir. İlimiz sınırları içinde Yüzer Ağ Kafeslerde Alabalık Yetiştiriciliği yapılmaktadır. 2000 yılı toplam su ürünleri üretim miktarı ise 543.480kg.'dır. Turizm Adıyaman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin batısında yer alan, tarih sahnesindeki yeri ilk insanlara dek uzanan, pek çok değişik kültüre merkezlik etmiş olan gerçek bir kültür ve turizm kentidir. Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Adıyaman toprakları üzerinde, insanlık tarihinin bütün dönemlerinde yaşanmışlığa dair bulgular elde edilmiştir.

Tarih boyunca çeşitli devletler arasında el değiştiren Adıyaman İli, M.Ö. 3000-1200 yıllarında Hititler, 1200-700 yılları arasında Asurlular, 750-600 arasında Frigler, 600-334 yılları arası Persler, 334-69 yılları arası Makedonlar, 69-M.S. 72 yılları arası Kommagene Krallığı, 72-395 yılları arası Roma İmparatorluğu, 395-670 Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu, 670-758 yılları arası Emeviler, 758-926 Abbasiler, 926-958 Hamdaniler, 958-1114 yılları arası yeniden Bizanslılar, 1117-1204 Eyyubiler, 1204-1298 yılları Anadolu Selçukluları, 1298-1516 Memluklular arasında el değiştirdikten sonra 1516 tarihinde Osmanlı İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir. Tarih boyunca ev sahipliği ettiği sayısız medeniyetten gelen değerleriyle Adıyaman İli, bugün Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli turizm merkezlerinden biri olarak, dünyanın her yerinden gelen konuklarını ağırlamaktadır.