Filipinler

Tarih

Arkeolojik ve Paleontolojik teori, Homo Sapiens'in yaklaşık i.ö. 50.000 yıl önce Palawan'da (Filipin in Western Visayas bölgesinin bir ada vilayeti) var olduğunu ileri sürer. Atea'ların (yerli halk) şimdiki Filipinlerden 30.000 yıl önce buraya varmış olacağı düşünülür. Belki, kara köprüsüyle çünkü bu alan Buzul Çağı'nda Asya kıtası'na bağlıydı. Filipin halkının çok büyük bir çoğunluğunun ataları Austronesian (Okyanus ve güney Asya, Tayvan halkı)lar Luzan'ın uç kuzeyine i.ö. yaklaşık 2.500'de yerleştiler. Filipinlerin geri kalan alanlarına yayıldılar ve daha sonra Güney Asya kıyıları ve Batı Pasifik adalarında kolonileştiler. Arap, Çinli ve Hintli tüccarlarlar Filipili'lerle temas kurdular; sonraki bin yıllık süre boyunca ta ki Avrupalılar gelinceye kadar.

İspanya için denize açılan Portekizli kaşif Ferdinand Magellan ve onun tayfaları, takımadalara 1521 de varan ilk Avrupalı idiler. Macellan, yerli savaşçılar tarafından Mactan Adasında Lapu-Lapu ve adamlarıyla politik çatışmaya bulaştığı savaşta öldürüldü. Kolonileşmenin başlangıcı, İspanya kralı Philip II (Filipin adı buradan gelir) sefer emrini verdiği zamandır. Fetihçi, Miguel Lo'pez de Leguzpi,Meksika'dan 1565'de ulaştı ve Cebu'da ilk kolonileşmeyi şekillendirdi. 1571'de Manila'yı Yeni İspanya'nın başşehri olarak tesis etti. Romalı misyonerler yerli halkın çoğunun dinini değiştirdiler. Sonraki 333 yıl içinde İspanyol ordusu, yerel halkın isyanları ve çeşitli dış koloni meydan okumalarıyla savaştı. Böyle meydan okumalar, İngiliz, Çin, Alman, Fransız, Japon ve Portekizlerden geldi. İspanya için en büyüleyici kayıp, Yedi yıl savaşlarında Manila'nın İngilizler tarafından kalıcı işgali idi. Filipinler, Yeni İspanya'nın bir toprağı olarak 1565'den 1821'e kadar yönetildi. Önceleri İspanya'dan yönetiliyordu. Manila Galleon (İspanyol ticaret gemisi) 16. yüzyılın başlarında senede bir veya iki sefer Manila, Acapulco, Meksika arası sefer yapıyordu. Filipinliler ise dünya ticaretine 6 Eylül 1834'te açıldılar.

Politika ve Hükûmet

Filipinler, üniter başkanlık yapısına sahiptir. Başkan devlet ve hükümet başkanlığı görvelerinin her ikisini de üzerinde bulundurur. Silahlı kuvvetlerin baş komutanıdır. Başkan halkın oylarıyla altı yıllık bir dönem için seçilir. Kabineye atama yapar ve toplantılara başkanlık eder. İki kamaralı meclis, senato ve temsilciler meclisinden meydana gelir. Senato üyeleri altı yıllık bir dönem için seçilir. Temsilciler meclisi üyeleri ise üç yıllık bir dönem için yasamalı ilçelerden sektörel temsilciler içinden seçilir.

Filipin, Birleşmiş Milletler'in 24 Ekim 1945 günündeki başlangıcından beri kurucu ve aktif üyesidir. Bunun dışında Güney Doğu Asya Ulusları Cemiyeti'nin (ASEAN) de kurucu üyesidir. Filipinler aynı zamanda Doğu Asya Zirvesi (EAS)'nin de üyesidir. Asya Pasifik ekonomik Birlilği'nin, Latin Birliği ve Grup 24'ün aktif bir üyesidir.

İdari Bölümler

Filipin, üç ceoğrafik alana bölünür; Luzon, Visayas ve Mindanao. Bunlar, onyedi bölgeye, seksenbir vilayete, 118 şehir, 1510 belediyeye ve 41.995 Barangay (bölge hükümetleri) ayrılır.

Coğrafya

Filipinler Coğrafyası

Filipinler 7.107 takım adadan oluşmuştur. Toplam yüzölçümü yaklaşık olarak 300.000 kilometre kare (km2)'dir. 116° 40' ve 126° 34' Doğu boylamları ile 4° 40' ve 21° 10' Kuzey enlemleri arasında uzanır. Doğusunda Filipinler Denizi, batısında Güney Çin Denizi ve güneyinde Celebes Denizi ile çevrilmiştir. Borneo adası birkaç yüz kilometre günetbatıda ve Tayvan tam kuzeyde uzanır. Moluccas ile Sulawesi kuzeyde ve Palau Filipinler Denizi'nin uzakdoğusundadır.

Adalar genellikle üç ada gruplarına bölünmüştür: Luzon (Bölge I ile V arası, NCR ve CAR), Visayas (VI ile VIII arası), ve Mindanao (IX ile XIII arası ve ARMM). Luzon'daki Manila'nın yoğun kapısı ulusal başkenttir ve Quezon şehrinden sonra dışa açılan ikinci en büyük şehridir.

Yerel iklim sıcak, nemli ve tropicaldır. Yıllık ortalama sıcaklık 26,5°C civarındadır. Bilinen üç mevsim vardır: Tag-init veya Tag-araw (sıcak mevsim veya Mart'tan Mayıs'a kadar olan yaz mevsimi), Tag-ulan (Haziran'tan Kasım'a kadar olam yağmurlu mevsim), ve Taglamig (Aralık'tan Şubat'a kadar olan soğuk mevsim. Güneybatı musonu (Mayıs-Ekim) "habagat" olarak ve kuzeydoğu musonunun (Kasım-Nisan) kuru rüzgarlârı da "amihan" olarak bilinir. Ülke Sorsogon, Baguio, Davao ve Sierra Madre dağı gibi yerlerde çölleşme geçirdi.

Dağlık adaların birçoğu tropikal yağmur ormanlarıyla ve volkanla kaplıydı. En yüksek noktası 2954 m. yüksekliğiyle Mindanao'daki Apo Dağı'dır. Mayon Volkanı, Pinatubo Dağı ve Taal Volkanı gibi birçok aktif volkan vardır. Ülke Batı Pasifik tayfun kuşağı içinde bulunur ve yılda yaklaşık 19 tayfun geçirir.

En uzun nehri kuzey Luzon'daki Cagayan Nehri'dir. Hemen hemen dairesel olan Manila Bay ve Laguna de Bay'a bağlı olan Pasaig Nehri, Subic Körfezi, Davao Körfezi ve More Körfezi gibi yerler bazı önemli körfezlerdir. Samar ve Leyte adalarını birbirine bağlayan San Juanico Köprüsü San Juanico Boğazı'nı birleştirir.

20 Ağustos 2007'de Rikter ölçeğine göre 6,5 büyüklüğünde olan deprem Filipinlerin güneydoğusunu vurdu.

Ekonomi

Filipinler tarımsal alanda, elektronik endüstrisinde ve ekonomi hizmet sektöründe yeni endüstrileşen ülkedir. "Sonraki Onbir" ekonomilerinde listelenmistir. Filipinler'in önemli bir canlılığı vardır.

Asya Finansal Krizi sonucunda Filipin pesosunu bir doları 40 pesodan 26 pesoya düşürerek Filipin ekonomisini muazzam derecede etkiledi. Düşük yabancı sermaye ülkeye girmesiyle temelini tarımın oluşturduğu ekonomik alanda 1999'da %3 ve 2000'de %4 küçülme oldu. 2000'deki politik belirsizlikler peseyu zayıflatmış hatta daha ötesi bir doları 55 pesoya çıkararak pesonun en düşük seviyeyi görmesine neden olmuştur.

1990'lardaki Doğu Asya finansal krizi, Filipinler'in ekonomisinde deneyim sağlamasına ve 2004'de %6'lık bir büyüme elde etmesini sağladı. Başbakan Gloria Macapagal Arroyo 2020'lerde ülkeyi Birinci Dünya Ülkeleri içine koyacağını taahhüt etti. 2005'de Filipin pesosu Asya'nın en işlevsel parası oldu. 2006'da Filipin ekonomisi geçen yıla oranla %5,4'lik bir büyüme sağladı. Hükümet Gayri safi milli hasıla artırmak için 2007'de %7'lik, 2008'de %8'lik ve 2009'da %9'luk bir büyüme planlıyor.

Muz ticaretinin ülke ekonomisine katkısı büyüktür. Bunun yanı sıra tam bir tatil cennetidir.

Nüfus

Filipinler 85 milyona aşkın nüfusuyla (2005) dünyanın en çok nüfusuna sahip 12. ülkesidir. Manila dünyanın en meşhûr 11. başkentidir. Okur-yazarlık oranı %92.5'dir (2003) ve hemen hemen erkeklerin oranı kadınlarınkine eşittir. Yaşam süresi kadınlarda 69.91 ile 72.28 arasında, erkeklerde 66.44 yıldır. Nüfus yılda yaklaşık olarak %1.92 artmaktadır. 1903'den beri 100 yılda nüfus 11'in katı olarak arttı. Bu da gösteriyor ki, büyüme oranı bölgedeki diğer ülkelere göre daha hızlıdır. (Endonezya aynı sürede sadece 5 kat büyüdü).

Etnik Gruplar

Filipinliler çeşitli Avustralyanca kelimelerinin birbirini takip eden bin yıldan daha uzun bir süre boyunca baskısı altında kalmıştır. Filipinliler şu anda, çeşitli etnik guruplar içeren, fakat sınırlanmayan şu guruplara bölünmüştür: Visayanlar, Tagaloglar, Ilocanolar, Morolar, Kapampangan, Bicolano, Pangasinense, Igorot, Lumad, Mangyan, Ibanag, Chabacano, Bajau, Ivatan ve Palawantribes.

Diller

1987 Yasasında Filipince ve İngilizce'nin her ikiside resmî dil ilan edilmiştir. Birçok Filipinli İngilizce'yi, Filipince'yi ve yerel dillerini anlayabilir, yazabilir ve konuşabilir. On iki büyük bölgesel dil, yerel bölgelerinin yardımcı resmi dillerinin her birine konuşan bir milyondan daha fazla kişiden olumuştur. Bu diller: Tagalog, Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Waray-Waray, Kapampangan, Bikol, Pangasinan. Kinaray-a, Maranao, Maguindanao ve Tausug.

Din

Filipinler'in yaklaşık %86'ı Hristiyan olmakla beraber bunların %81'i Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır. Filipinler'in yaklaşık olarak %9'i ise Müslüman'dır ve yerel dilde 'Moros' olarak bilinir. Filipinli Müslümanların çoğu İslam dininin gereklerini düz arazilerde yerine getirirler.

Filipin dünyadaki dinlerden en büyük ikisi olan İslamiyet ve Hristiyanlık'ı kabul etmiştir. Güney Asya'da ticaretle genişleyen Arapların teklifiyle 14.yüzyılından kısa bir süre sonra İslamiyetle tanıştılar. Bugün ülkenin kuzeyinde sınırlandırılmışlardır.

Ferdinand Magellan'ın 1521'de ülkeye gelmesiyle Hristiyanlıkla tanıştılar.

1899'da Amerikan askerlerinin ülkeye gelmesiyle Presbiteryen ve Metodist (Protestan mezhebi) ile tanıştılar.

Kültür

Filipin kültürü, Filipinlerin İspanyol ve American kültürleriyle karışık yerli Avustralya uygarlıklarının yarı İspanyol bir modasıdır. İspanyol tesirindeki Filipin kültürü çoğunlukla İspanya ve Meksika kültürünün sonucu olarak İspanyolların üçyüz yıldan daha fazla süreyle Meksika Şehri kanunları kullanarak Filipinleri sömürmesiyle türedi. Bu İspanyol tesirleri çok belirgin bir şekilde edebiyat, halk müziği, halk dansı, dil, yiyecek, sanat ve din'de, (Roma Katolik Kilisesi dinsel festivalleri gibi) kendini gösterir.

Ülkede önemli sayıda İspanyol etkisi de vardır. Sayısız cadde, kasaba, ilçe adları İspanyolca isimlerden oluşmuştur. İspanyol mimarisi de ülkede büyük ölçüde etki yaptı. Bu etki özellikle ülkenin kiliseleri, hükümet binaları ve üniversitelerde görülebilir. Savunma ve muhafaza için Vigan şehrindeki İspanyol sömürge kasabası gibi birçok İspanyol stili evler ve binalar muhafaza altına alınmıştır.

Filipin mutfağında Çin etkisi çok belirgindir. Yerel dilde mami olarak bilinen şehriyenin varlığı, Çin mutfağını andırır.

Filipinler'de kullanılan İngilizce dili çağdaşdır ve American mirası olarak görülür.

Filipinler'deki en temel oyun sporları basketbol ve bilardodur. fest-fut ve film aşkı gibi Amerikan Pop Kültür Trentleri'nin geniş bir tesiri de vardır. Birçok cadde köşelerinde fest-fut outletler vardır.

Filipinli'lerin şanlı ulusal kahramanları çalışarak ve halkına yol göstererek Filipin'in ulusal şeklini kazanmasında katkıda bulunmuşlardır.José Rizal halkının ulusal kimliğini ve hüviyetini kazanmasında yazdığı yazılarla ve yaptığı konuşmalarla çokça katkıda bulunmuş, yenilikçi, ileriyi gören bir kahramandı. Orjinali İspanyolca yazılan onun Noli Me Tangere ve El Filibusterismo adındaki romanları İspanyol yönetimi altındaki sömürge yaşamını anlatan ve Filipin öğrencileri için okunması gerekli kitaplardır.

Müzik (geleneksel müziği içerir) ve serbest aktiviteler Filipin toplumunun önemli bir özelliğidir.

Boks, basketbol, badminton, bilardo, futbol, ve bovling gibi çeşitli sporlar da beğenilen popüler sporlardır.

Geleneksel Filipin savaş sanatı (Eskrim gibi) üçyüz yıl boyunca İspanyol sömürgesi zamanında gizlice ortadan kaldırıldı fakat İspanyol kültürü öğrenilince tekrar rağbet görmeye başladı. Böylece Filipin Savaş Sanatı 20. yüzyılda Filipin askeriyesinde, polisiyede ve mevcut birçok külüpte bütün üyelerin için öğrenilmesi mecbur yapıldı.