Yasa Hazirana Kadar Çıkarsa İşsizlik Ödenekleri Artar

İşsizlik sigortası 2000 yılında geldi.
2000 yılına kadar, ülkemizde Uluslar arası 9 sosyal sigorta çeşidinden 7’si uygulanırken, son ikisi olan Aile Yükleri Sigortası ile İşsizlik riskine karşı ise 1999 yılına gelinceye kadar herhangi bir güvence ortada yok iken 4447 Sayılı Kanun ile bağımlı çalışan işçiler için İşsizlik Riski güvence altına alınmıştır. İlk işsizlik sigortası prim kesintisi Haziran 2000’de başlamış ve ilk işsizlik sigortası ödemeleri de 2002 yılının Şubat ayında başlamıştır.

Dileğim ise henüz ülkemizde uygulamaya konulmayan son sosyal risk olan Aile Yükleri’ne karşı da çalışanların güvence altına alınmasıdır.

Prim oranı yüzde 4
İşsizlik sigortası zorunlu olup, SGK’ya bildirilen prime esas aylık brüt kazançlar üzerinden; ilgili Kanun gereğince, sigortalı % 2, Devlet %2, İşveren % 3 oranında prim ödeneceği şeklinde iken, Bütçe Kanunlarıyla bu oranlar düşürülmüş olup halen uygulamaya göre aylık Sigorta Primine Esas Kazanç Tutarından az olmamak üzere brüt kazançlar üzerinden;
Sigortalı % 1,
İşveren % 2,
Devlet %1 oranında prim ödemektedir.
Buna göre, tavan ücretten (4954 liradan) prim ödeyen bir çalışan için İŞKUR’a her ay 199 lira prim ödenmektedir. Üç yıl bu şekilde prim ödeyen birisinin ödediği toplam prim ise 7134 liradır.

İşsizlik ödeneği rakamları düşük
Son üç yıl (1080 gün) içinde;

• En az 600 gün prim ödeyenlere 6 ay,
• En az 900 gün prim ödeyenlere 8 ay,
• En az 1080 gün prim ödeyenlere 10 ay süresince son 120 günlük ücret ortalamasının yüzde 40’ı kadar işsizlik ödeneği ödenmektedir. Ödenecek rakam asgari ücretin yüzde 40’dan (304 liradan) az, yüzde 80’inden (608 liradan) çok olamaz kuralı da çalışanlar için yerinde değildir.

Son 120 gün kuralı çok katı
Yukarıdaki şartlardan başka, son 120 günü sürekli olmak üzere, (Gazeteciler hariç-gazeteciler sebepsiz istifa etseler de işsizlik ödeneği alabilirler) kendi istek ve kusurları dışında işsiz kalanlara işsizlik ödeneği ödenebilmesi için son 120 günde boşluk olmaması gerekmektedir. Fakat, son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte, hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam ile grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, prim yatırılmayan süreler 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmamaktadır.

Yüksek ücretliler için ödenekler düşük
Yukarıda vermiştik tavan ücretten çalışan birisi için 1080 gün boyunca İŞKUR’a, 7134 lira ödenmektedir. Aynı kişi işsiz kaldığında ise 10 ay boyunca ayda 608 liradan alabileceği rakam 6080 liradır. Yani, kendisi adına ödenen 7134 liradan daha az işsizlik ödeneği alabilmektedir. Öte yandan, işsizlik ödeneği, kişinin işsiz kaldığı dönemde alıştığı yaşam seviyesini korumasına da yardımcı olmamaktadır.

İşsizlik fonundan en az işsizler yararlanmış
İşsizlik Sigortasında bugüne kadar toplanan para neması ile 59.727.480.152- olduğu halde işsizler verilen ödenen tutarı, İşsizlik Sigortasının uygulamaya başladığı Mart 2002 tarihinden 30.11.2010 tarihine kadar sisteme 2.470.417 kişi başvuruda bulunmuş, 2.070.015 kişi işsizlik ödeneği almaya hak kazanmıştır. Mart 2002 tarihinden 30 Kasım 2010 tarihine kadar toplamda 3.687.294.815- lira ödemede bulunulmuştur.
Görüleceği üzere, fondan işsizlere ödenen rakam fon toplamının bunun yüzde 6’sı kadardır. Buna karşın, İşsizlik sigortasında GAP müteahhitlerine ödenen para işsizlere ödenen rakamın 4 katı kadardır. Sonuçta işsizlik fonu işsizler için kullanılmamaktadır.

Tasarı ne getiriyor?

• 120 gün yumuşatılıyor:Bahsi geçen tasarı ile son 120 gündeki kesintisiz çalışma kuralı kaldırılmaktadır. Yani, son 120 gün içinde işe gitmeyen veya iş değiştirirken arada boşluk olanlar da işsizlik ödeneği alabileceklerdir.
• Ödenek rakamı arttırılıyor:Halen son 120 günlük ücret ortalamasının yüzde 40’ı olarak hesaplanan ve üst sınırı 608 lira olan ödeneklerin üst sınırı ya kaldırılacak yada artırılacak. Şayet, üst sınır kaldırılırsa tavandan (4954 liradan) SGK’ya bildirilenler ayda 2000 lira işsizlik ödeneği alabilecekler. Tavan kaldırıldığı halde oran yüzde 40’dan 30’a düşürülürse de 1500 veya yüzde 20’ye indirilirse de 1000 lira işsizlik ödeneği alınabilecektir.
• Ödenek süresi de arttırılıyor: Halen, 6,8,10 ay olan işsizlik ödeneği ödeme süresi de 2’şer artırılması da gündemde.

Kayıtdışılığa çözüm olur
Şimdiki uygulamaya göre, ücretleri yüksek olsa da alınacak işsizlik ödeneği tutarı 608 liradan çok olmadığı için işverenlerin kayıtdışı olarak gerçek ücretten değil de daha düşük ücretle SGK’ya bildirge ettikleri kişilerin kendilerini gerçek üzerinden bildirilme talepleri cılız kalmaktadır. Sistem değişirse gerçek ücretlerden bildirime talepleri güçlü olacaktır. Bu da hem SGK’nın hem de Maliye’nin daha çok prim-vergi toplamasına sebep olacağından kazanan yine devlet olacaktır.

TÜED kaybetti şimdi sıra bende
Hatırlarsınız, eski adıyla İşçi Emeklileri Derneği yeni adıyla Türkiye Emekliler Derneği (TÜED) kendisine üye olmayanları dernek üyesi diye gösterip her yıl SGK’dan 13 milyon (trilyon) lirayı ceplerine attıklarını belirlemiş ve bu köşeden haberleştirmiştim. TÜED, beni susturmak ve korkutmak için Ankara Mahkemelerinde 25 bin liralık tazminat davası açmıştı. Şimdi açtıkları davayı kaybettiler. Hukuk kazandı ve adalet şimdilik yerini buldu. Ancak, şimdi sıra ben de hukukun gereğini sonuna kadar yerine getireceğim ve karşı tazminat davası açacağım. Hem haksız olup hem de benim zamanımı, emeğimi, paramı dava açarak nasıl harcadılarsa karşılığını da ödeyecekler. Bu arada 2011 yılı Ocak ayı geliyor bakalım SGK her yıl yaptığı gibi yine yasadışı bir şekilde TÜED’e emeklilerin hiç haberi olmadan dernek aidatı adı altında para aktaracak mı göreceğiz.

Kaynak:Ali Tezel