Bangladeş

Tarihçesi

Bangladeş, M.Ö. bölgede hüküm süren büyük devletlerin, M.S. 750-1200 arasında yerel Palas Hanedanların hakimiyeti altında kaldı. Onuncu asırdan itibaren Müslümanlar bölgeye hakim olmaya başladılar.

Bangladeş 12. asırdan 1757 yılına kadar Müslümanların idaresinde, 1757'den 1905 yılına kadar İngilizlerin hakimiyetinde kaldı. 1947 yılında da Müslüman kesimi "Doğu Pakistan" adıyla Pakistan'ın bir eyaleti oldu. 1969 yılına kadar Pakistan'ın eyaleti olarak kaldı. 28 Kasım l969'da meclis üyelerinin teşkili için yapılan seçim propagandaları esnasında Mucib-ür-Rahman ve onun "Avami Partisi" seçim propagandalarını Doğu Pakistan'a muhtariyet vereceği vadi üzerine kurmuştu. Aralık 1970'de yapılan seçimler neticesinde Avami Partisi 313 sandalyeden 167'sini aldı. 1 Mart 1971'de Millet Meclisinin teşkili ertelendi. Bu durum Doğu Pakistan'da meşru hakların ihlali sayıldı ve genel greve gidildi. Bunun üzerine ordu, grevcilerin üzerine gitti ve iç harp başladı. Bir kısım halk da Hindistan'a sığındı. Bu arada Hindistan-Pakistan Savaşı başladı.

1971 Aralık ayında savaş bittiğinde Hindistan, Doğu Pakistan'ın büyük bir bölümünü işgal etmişti. Hindistan burayı iki hafta kadar kontrol altında tuttu. 22 Aralık 1971'de Mucib-ür-Rahman'ın liderliğinde Bangladeş Müslüman Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra, Hindistan ülkeyi terk etti. Mucib-ür-Rahman ve Avami Partisi'nin iktidara gelmesiyle karışıklıklar dinmedi. 15 Ağustos 1975'te yapılan darbe ile Mucib-ür-Rahman ailesi ile birlikte öldürüldü. İdareyi Kandahar Mustak Ahmed ele aldı. 3 Kasım 1975'te Dakka garnizon komutanı Tuğgeneral Halid Müşerref, Mustak Ahmed'i devirdi. Ancak kendisi iktidarda sadece dört gün kalabildi.

7 Kasım 1975 tarihinde General Ziya-ür-Rahman bir darbe ile Halid Müşerref'i devirdi. Ziya-ür-Rahman zamanında ordu uzun müddet siyasetten uzak durdu. 1977 yılında yapılan seçimleri Ziya-ür-Rahman kazandı ve geçici olsa da, siyasi istikrar temin edildi. 30 Mayıs 1981 tarihinde bir grup subay ve askeri birlik başarısız bir darbe yaptılar. Ziya-ür-Rahman'a bağlı birlikler darbeyi bastırdılar. Ancak darbe esnasında Ziya-ür-Rahman öldürüldü. 15 Kasım 1981'de seçim yapıldı ve Milli Birlik Partisi lideri, öldürülen Ziya-ür-Rahman'ın yardımcısı Abdüssettar, oyların % 66'sını alarak devlet başkanı oldu. Ancak siyasi istikrar yine temin edilememiş ve kargaşa bitmemişti. Nihayet hükumet, Milli Güvenlik Kurulu kurulmasını kabul etti ise de, gerginlik durmadı. Sonunda Genel Kurmay Başkanı Muhammed Erşad, askeri bir darbe ile Abdüssettar'ı devirerek idareye el koydu. Askeri idare iki sene iş başında kalacağını ilan etti. 21 Mart 1985'te yapılan referandumda Erşad'ın devlet başkanlığında kalması onaylandı. Diktatörlük ve otoriter bir rejimle ülkeyi yönettiği söylenen Muhammed Erşad'ın geniş çaplı kitle gösterileri neticesi istifa etmesi üzerine 6 Aralık 1990 senesinde Şahabeddin Ahmed devlet başkanlığına vekaleten getirildi. 19 Eylül 1991 senesinde yapılan seçimleri kazanan (Ziya-ür-Rahman'ın dul eşi) Halide Ziya başbakan oldu.

Fiziki yapısı

Bangladeş daha ziyade Kıta Hindi'nin Ganj (Padna), Jamune (Brahma Putra)Nehrinin aşağı kolu ile Meghna gibi önemli nehirlerinin deltasında oluşan alüvyonlu ovalardan meydana gelir. Bu nehirler birleşerek Bengal Körfezinde bir delta içinde akarlar. Ovaların büyük bir kısmının denizden yüksekliği 9 metreyi geçmemektedir. Bu sebeple her yıl yağışlı mevsimlerde ırmakların kabarmasıyla ovalar seller altında kalırlar. Bu sel baskınlarının en büyüğü 1974 yılında olmuş ve ülkenin % 70'i sular altında kalmış, 2 bin insan ölüp, yüz binlerce insan evsiz, barksız ve aç kalmıştır. Jamuna Irmağının kolları olan Tistua ve Astrai ırmakları, ovanın kuzey bölümünden geçerler. Bu bölgede çok sayıda bataklık ve sazlık bulunmaktadır. 9300 kilometrekarelik bir yer kaplayan Barind Ovası, orta kesimde 6350 kilometrekarelik yer kaplayan Madhupur Platosu ve Meghna Irmağının doğusundaki Lalmai Tilas bölgeleri, alüvyonların meydana getirdiği başlıca plato alanlarıdır. Feni Irmağının güneyinde uzanan Chittagong bölgesi, tepeler, vadiler ve ormanlarla kaplıdır. Buraları ülkenin başlıca dağlık bölgesidir.Yüksekliği ortalama 600 metredir.

İklimi

Genel olarak Muson iklimi görülür. Ükeye düşen yağış miktarı yüksek olup, metrekareye 1270-5080 mm arasında değişir. Nem oranı yüksekliği, bunaltıcı sıcaklara sebeb olmaktadır. Ocak ayında en yüksek sıcaklık 25-26oC arasında değişmektedir.Yazın ise 30-35o'ye kadar ulaşır. Yıllık siklonlar ülkeye büyük zararlar vermekte, bilhassa sahil şehirlerinde büyük hasara sebep olmaktadır. 1970 yılındaki bir fırtınada 500 bin insan ölmüş ve yüz binlercesi de evsiz, barksız kalmıştır.

Doğal kaynakları

Bangladeş Ovası ormanlarla kaplı. Ekilecek alanları az olduğu için ormanların büyük bir kısmı yok edilmiş ve bugün sadece iki orman kalmıştır. Bunlardan birisi Madhupur olup, alüvyon platosudur ve 41400000 kilometrekarelik bir kısmı yapı malzemesi için elverişli ağaçlarla kaplıdır. İkinci orman ise güneydeki Sundarbans kıyı bölgesindeki ormanlardır. 59600000 kilometrekarelik bir alanı, bataklıklar arasındaki adacıklar ve Mangrov ormanlarıyla kaplıdır. Bu ormandaki ağaçlar kibrit ve kutu imalatına elverişlidir. Ayrıca Chittagong bölgesindeki sıradağlar tropikal ormanlarla kaplıdır. Buradaki ağaçlar, 100 metreye kadar uzunlukta olup, mobilyacılıkta ve kağıt sanayiinde kullanılır. Ormanlarda; çeviz, badem ve hurma vb. ağaçlar bulunur.

Ormanlarda kedi, köpek, kanarya, maymun gibi eyçil hayvanların yanısıra, her çeşit ev hayvanları, ayrıca benekli köpek, çeşitli türlerde böcek vardır. Nehirlerde de bol balık bulunur.

Bangladeş'te fazla maden kaynağı yoktur. Ancak, otuz tane küçük tabii gaz ve çok ince bir kömür tabakası keşfedilmiştir. Bengal Körfezinde de petrol bulunmuştur.

Nüfus ve sosyal hayat

Dakka Bangladeş'in başşehri ve en büyük şehridir.Diğer büyük şehirler Chittagong, Khulna, Rajshahi, Barisal ve Sylhet dir.Diğer belediyeler üyeleri seçerken bu metropolitan şehirler belediye başkanını seçerler.Başkanlar ve üyeler beş yıllığına seçilir.

Şehirler

Başkent Dakka

Şehir	Şehir Nüfusu[1]	Metro Nüfusu[1]
Dakka	6,969,458	11,918,442
Chittagong	3,920,222	3,920,222
Khulna	1,400,689	1,400,689
Rajshahi	727,083	727,083
Sylhet	339,368	339,368
Barisal	291,769	291,769

Bangladeş, dünyanın nüfus yoğunluğu bakımından en kalabalık ülkelerindendir. Nüfus yoğunluğu kilometrekareye 290-770 kişi arasında değişir. Yirminci asrın sonunda nüfusun iki misli artacağı tahmin edilmektedir. Nüfusun % 90'ı köylerde, % 10'u şehirlerde yaşar. En önemli şehri "Dakka", aynı zamanda başşehirdir. Güneydoğu sahilindeki Chitagony şehri, önemli bir limandır. Halkın % 85'i Müslümandır. Bangladeş'in resmi dili Bengal dilidir. Halkın çoğu bu dili konuşur. Ayrıca Urduca dili de yaygındır. Kuzey ve doğu dağlık bölgelerinde yaşayanlar da mahalli lisanları konuşurlar. Para birimi "Taka"dır. 11 idari bölge birer askeri vali tarafından yönetilir. Bir radyo ve televizyon istasyonu vardır. Erkekler "Lungi" denilen bir elbise, kadınlar "Burka" denilen baştan ayağa kadar vücudu örten bir elbise giyerler.

Eğitim: Dünyada okuma-yazma oranı en düşük ülkelerdendir. Halkın % 33.1'i okuma-yazma bilmektedir. Köylerinde ekseriya ilkokul bulunmamaktadır. Dakka, Rajshani ve Chittagong üniversiteleri, batı tarzı eğitim yapan üç büyük üniversitedir. Halkın kültür seviyesi ve ekonomik durum çok düşüktür. İngilizlerin kültürünün tesirleri devam etmektedir. llll

Ekonomisi

Ekonomi tarıma dayalıdır. Başlıca ürünleri, pirinç, önemli dayanıklı gıda maddeleri, Hind keneviri ve çaydır. Bu alanda Çin ve Hindistan'dan sonra dünya üçüncüsüdür. Diğer zirai bazı sebzeler ve şekerpancarı iç tüketim için yetiştirilir. 10 milyon hektarlık alanda ekim yapılır. Bu alanların % 80'inde pirinç üretilir.

Sanayi ve taşımacılık:Bangladeş'te başlıca sanayi Hintkeneviri üretimidir. Bu ülkede ileri sanayi tam kurulmamış, hatta bulunan madenler dahi tam olarak işlenememektedir. Ülkede Hintkeneviri (jüt) işleyen 20 fabrika vardır.

Dış ticaret

Başlıca ihracat ürünleri; Hintkeneviri (jüt), çay ve balıktır. Ancak ihracatı hiçbir zaman ithalatını karşılamamakta ve ithalat ile ihracat arasındaki açık, gün geçtikçe artmaktadır. Çok az da olsa dış yardımlarla ayakta durmaya çalışmaktadır. BANGLADEŞ'İN İHRACAT ve İTHALAT KALEMLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİ

Bangladeş coğrafi konumu itibarı ile, Güney Asya ve Uzak doğu ülkeleri arasında köprü konumundadır, Çin ve Hindistan gibi iki dev ülke arasında tampon bölgede yer almaktadır. Dünya nüfusunun %50 si bu bölgede barınmaktadır. Bu bölge dünya ülkeleri için büyük bir pazar durumundadır. Bangladeş'inde içinde bulunduğu bu bölgede her yıl ekonomik büyüme%10'nu aşmaktadır.Diğer taraftan Bangladeş ekonomisine şöyle bir göz atacak olursak 10 yıl içinde ekonomisinin büyüme hızı %7dir. Bu verilerden yola çıkarak Bangladeş ekonomisinde büyüme oranının %20 olacağı tahmin edilmektedir bunun sebebi ise genç dinamik ve kalifiye iş gücüne sahip olması. Bangladeş yaklaşık 147 milyonluk nüfusu ile büyük bir pazar olduğu gibi kalabalık nüfusu ile de ucuz işgücü sağlamaktadır. Bu yönü ile de emek yoğun üretim yapan yatırımcıların gözdesi durumundadır. Bangladeş'in 2005-2006 yılı toplam ihracatı 10,8 milyar dolardır. İhracatının büyük bir kısmını yaklaşık 8 milyar Dolarla tekstil oluşturmaktadır. Bangladeş birçok ülkeye ihracat yapmaktadır. Amerika dan Avrupa ülkelerine Avrupa ülkelerinden Kanada'ya kadar ihracatı vardır. Bangladeş'in ihraç ettiği ürünler şu şekilde sıralanmaktadır:

• Tekstil,
• Hazır giyim,
• Deri ve deri ürünleri,
• Seramik,
• Jüt ve Jüt ürünleri,
• Çay,
• Dondurulmuş deniz mahsulleri ve gıda ürünleri,
• Melamin,
• Basit sanayi ürünleri bisiklet ve parçaları,

BANGLADEŞ'TE YATIRIM İÇİN UYGUN SEKTÖRLER TEKSTİL VE TEKSTİL KİMYASALLARI Tekstil sektörü yatırım için en önemli sektörlerin başında gelmektedir.Bangladeş ihracatının %74 nü tekstil ürünleri oluşturmaktadır. Tekstil Bangladeş ekonomisinin lokomotifi durumundadır. Bangladeş'in 2005-2006 toplam ihracat hacmi 10,8 milyar dolardır. Bunun %74 ünü yaklaşık 8 milyar dolarlık kısmını tekstil ürünleri oluşturmaktadır. Bu ülkede ihracat 2005-2006 yılında bir önceki yıla göre %25 artış göstermiştir. Bangladeş'te 2005-2006 yılı verilerine bakılacak olursa her iki günde bir tesis kurulmakta ve bu verilere bakarak tekstil sektörünün Bangladeş ekonomisi için ne kadar önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. Yukarıda belirttiğimiz nedenlerden dolayı Bangladeş'e dünyanın çeşitli ülkelerinden binlerce firma hazır giyim üretimi yaptırmak için gelmektedirler. Bangladeşli tekstilciler günden güne artan talebi karşılamak için kendi bünyelerinde kapasite artırımına gitmekte, bundan dolayı da yeni ve ileri teknoloji tekstil makinelerine ihtiyaç duymaktalar. Gerekli makine ve teçhizatı yurt içinde karşılayacak sanayi ve teknik donanıma sahip olmayan Bangladeş dışardan makine ve teçhizatı ithal etmektedir. İthalatının %22lik kısmını da makine ve teçhizat oluşturmaktadır. Bu yönü ile de Bangladeş özellikle tekstil makine ve teçhizatı üreten firmalar için iyi bir pazar durumundadır.

Bangladeş yurtdışından genellikle dokuma makinesi, dikiş makinesi, kurutma ünitesi, yıkama ünitesi, boyama ünitesi ithal etmekte,bu yönü ile de Bangladeş tekstil makineleri ve tekstil yıkaması ve boyamasında kullanılacak boyama ve yıkama kimyasalları için de büyük bir pazar durumundadır.

Özellikle tekstil sektörü için aşağıdaki kimyasallar çok önemlidir:

• Yıkama kimyasalları,
• Boyama kimyasalları,
• Kurutma kimyasalları,

Bangladeş sadece tekstilde değil diğer sektörler için de özellikle:

• Sabun ve Deterjan sanayi,
• Plastik sanayi,
• Seramik sanayi,
• Kozmetik sanayi,
• Boya imalat sanayi,
• Deri imalat sanayi,
• Ziraat ürünleri ilaçlaması ve gübrelemesi için;

Yurt dışından kimyasallar ithal etmektedir.

BANGLADEŞ' İN KİMYASAL MADDE İTHAL ETTİĞİ ÜLKELER

• Çin
• Hindistan
• Güney Kore
• Endonezya
• Almanya
• Amerika
• Güney Afrika
• Türkiye

NOT: Bu ülkelerin hepsi sanayileşip zengin olmuş, gelişmiş ülkelerdir. Bunlardan dördü G8'in gözlemci üyeleridir. Türkiye sadece G8 ve D8'in değil, AB ve İUT ( İngiliz Uluslar Topluluğu)'nun da gözlemci üyesidir. ABD diğer İUT gözlemci üyesidir.

Deri Sektörü

Bangladeş'in yıllık ham deri üretim miktarı yaklaşık 20 milyon metrekare olarak hesaplanmakta olup her sene belirli bir artış kaydetmektedir. Bangladeş'te hayvanların çoğu doğal beslendiği ve yapay olarak şişirilmediği için elde edilen derinin yüksek kalitede olduğu dünyaca bilinmektedir. Deri işleme, deri tekstil,deri ayakkabı sektörü el emeği gerektirdiği için ucuz iş gücünden istifade edilip karlı atölyeler kurulabilir. Diğer taraftan Bangladeş'te deri üretiminde kullanılan deri işleme kimyasallarının tamamı dışardan ithal edilmekte olup deri kimyasalları üreten firmalar için büyük bir pazar durumundadır ve Bangladeş'in ihracatının ortalama %2.6 sini deri ve ürünleri oluşturmaktadır.

Dondurulmuş Gıda Sanayii

800 kilometre ile Dünyanın en uzun kıyısına sahip olan Bangladeş'te, Bengal körfezi ve sayısız nehir ve yerel olarak yapılan balık çiftliklerinde üretilen balık ve su ürünlerini işleyecek tesislere ihtiyaç duyulmaktadır. Balık, Bangladeş'in en önemli ihraç ürünlerinden biridir. Yeterince altyapı ve işleme tesisleri olmamasına rağmen,yıllık ihracatı 500 milyon dolardır. Balık konservesi henüz iç piyasaya girmiş değildir. Marketlerde satılanlar yurtdışından ithal edilen balık konservesidir, Bangladeş'in ihracatının %4.6 sini dondurulmuş gıda, su ürünleri oluşturmaktadır.

Ayrıca Bangladeş'te üretimi için bütün şartlar mevcut olan sucuk, sosis, pastırma ve salam gibi hazır ve dondurulmuş gıda ürünlerinin, üretimi de düşünülebilir. Bangladeş'te büyük baş hayvanlar çok ucuz olup, buna bir işgücünün ucuzluğunu eklediğinizde yukarıdaki gıda maddelerinin üretiminin Bangladeş'te ne kadar karlı olacağını siz düşünün.

Seramik Sanayii

Gelişmiş ülkelerde seramik maliyetinin gittikçe artmasının seramik yatırımcısını farklı arayışlara sevk ettiği bilinmektedir. Yoğun insan gücü ve doğalgaz kullanıldığı için, çok uluslu (Noritake, WedgeWood,Lenox) şirketlerinin yüksek teknoloji yatırımı yapmalarına rağmen maliyetleri düşürme konusunda başarılı olamadıkları bilinmektedir. Bangladeş'in zengin ve ucuz doğalgaz kaynağı ve ucuz insan gücünün bolluğu, bu sektörü yatırımcı için cazip hale getirmiş olup birçok firma fabrikasını kurmaktadır.

BANGLADEŞ'TE YATIRIMI CAZİP HALE GETİREN ETKENLER

• 147milyon nüfusu ile dinamik bir iç Pazar olması.
• Ayrıca konumu itibari ile de Çin ve Hindistan pazarına oranla daha avantajlıdır.
• Kalifiye ve ucuz iş gücüne sahiptir, ortalama işçi aylık ücreti; bütün masraflar dahil 50$dır.
• Bangladeş'te üretilen malları Avrupa Birliği üyeleri, Kanada, Avustralya, Norveç gibi ülkelere gümrüksüz ve kotasız giriş imkanına sahiptir.
• Devlet, yabancı yatırımcıya teşvik ve vergi muafiyeti uygulamakta; yatırımcı 10 sene gibi uzun bir süre vergiden muaf tutulmaktadır.
• Enerji ucuz olup ülkede çıkarılan doğalgaz ve üretilen elektrik fiyatı dünya fiyatlarının çok altındadır. Doğal gazın 1 litre=11.33taka=0.165$; Fabrika için kullanım miktarına göre çektiği güç 1KW:5 tk=0.072$ ile 8.5 taka=0.124$ arasında değişmektedir.
• Yabancı dil olarak İngilizce yaygın biçimde kullanılmaktadır.
• Yabancı yatırımcılar kazançlarını her an ülke dışına transfer edebilmektedirler.
• Türkiye ve Türklere karşı, tarihten gelen sempati ve ilgi olması, kültürel olarak iki ülke kültürlerinin birbirlerine yakınlığı da, Bangladeş'te yatırımı cazip hale getiren bir başka etkendir.