Kıdeme güvence geliyor, çalışanın hakkı gidiyor

Hükümet’in çalışma programında yer alan ve onlarca yıldır işverenler tarafından sürekli gündeme getirilen kıdem tazminatı yine tartışma konusu. Kıdem tazminatıyla ilgili tartışmalar, konu yeni bir yasal çerçeveye kavuşana kadar devam edecek. Geçen hafta “kim tarafından hazırlandığı bilinmeyen” yeni bir tasarı ortaya çıktı. Hükümet, “biz hazırlamadık” dese de kıdem tazminatı için öngörülen bu taslak, büyük sorunlara yol açabilecek bir içeriğe sahip. Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın “Bu taslağı biz hazırlamadık” demesi üzerine ortalık bir miktar rahatladı ancak tartışmalar gösteriyor ki, kıdem tazminatı fonu üzerindeki fırtına uzun bir süre daha esmeye devam edecek.

KESİNTİ ORANI DÜŞÜYOR:
- Şu anda kıdem tazminatı ödenirken her çalışma yılı için bir brüt maaş dikkate alınıyor. Bu da aylığa bölündüğünde yüzde 8.3 demek. Bu rakam düşürülecek, tartışılan oran yüzde 4. Bu da bir ay çalışan işçinin kıdem alacağının yarım ay üzerinden hesaplanması anlamına geliyor.

EVLENEN KADINA TAZMİNAT YOK:
- Yürürlükte olan yasa, evlenip işten ayrılmak isteyen kadına tazminat hakkı veriyor. Oysa taslakta, 10 yılını doldurmadığı sürece evlenip işten ayrılsa dahi kadın çalışan tazminatını alamayacak. Aynı durum askere giden erkekler için de geçerli. Erkek çalışan askere giderken tazminatını alabiliyordu, artık böyle bir güvenceleri olmayacak.

15 YIL BEKLEMEK GEREKECEK:
- Türkiye’de çalışanların en büyük güvencesi işten atıldıkları zaman aldıkları kıdem tazminatı. Bu tazminatla iş bulana kadar hayatlarını sürdüren çalışanlar artık böyle bir hakka sahip olamayacaklar. Çünkü fondan kıdem tazminatı alabilmek için 15 yıl çalışmak gerekiyor. Bu süreyi dolduran çalışan tazminatının ancak yarısını alabilecek. Ama çalışan “Ben ev almak istiyorum” derse süreyi beklemesi gerekmeyecek. Bu haller dışında tazminatının tamamını ancak emekli olurken almak mümkün, ölüm durumunda ise biriken tutar yasal mirasçılara ödenecek.

Gelir vergisi de ödenecek
- Şu andaki sistemde çalışan işten ayrıldığında ya da emekli olduğunda tazminatını patronundan alıyor. Yeni sistemde ise tazminatı almaya hak kazandığında gelir vergisi otomatik olarak kesilecek.

Fon şirketini patron belirleyecek:
- Tartışma yaratan başlıklardan biri de fon şirketi. Yeni düzenlemeyle şirketler kıdem tazminatlarını Emeklilik Gözetim Merkeziíne aktaracak. Bu merkez, topladığı primleri emeklilik şirketlerine gönderecek. Biriken para farklı yatırım araçlarında nemalandırılacak ancak emeklilik şirketini patron seçecek, çalışan sadece parasının hangi yatırım fonunda değerlendirileceğine karar verebilecek.

Patronla pazarlık dönemi başlıyor:
- Milyonlarca çalışanın en çok tartıştığı başlıklardan biri, biriken tazminatların ne olacağı. Çalışma hayatı uzmanları, bu konuda ciddi sorunlar yaşanacağını belirtiyor. Çünkü burada gönüllülük temelli bir yapı var ama son sözü patronda. Çünkü çalışan, birikmiş tazminatımı almak istiyorum derse patronun onaylaması gerekecek. Diğer seçenek de ise işveren birikmiş kıdem tazminatlarını fona aktaracak.

En azından ‘alınabilir’ olacak:

Kıdem Tazminatı Fonu’nun avantajları yok mu, elbette var. Çalışanların yüzde 80’e yakın bölümü kıdem tazminatı hakkından mahrum. Özellikle küçük işyerlerinde işveren kıdem tazminatı ödemiyor, ödeyenler ise eksik ödeme yapıyor, ödeme takvimini uzun bir sürece yayıyor. Bu nedenle iş mahkemelerinde onbinlerce tazminat davası görülüyor. Fonla birlikte herkes kıdem tazminatı hakkına kavuşmuş olacak ama var olan haklarının çok önemli bir bölümü de kaybedilmiş olacak.

Bu haliyle İşsizlik Fonu’nun gelirlerini de azaltır
- İŞE BAĞIMLILIK AZALACAK: Var olan sistemde iş değiştirmek isteyen birçok çalışan kıdem tazminatlarını yakmamak için çalışmaya devam ediyor. Fon devreye girdiğinde çalışan, istediği zaman işten ayrılabilecek. Uzmanlar, bu durumun iş yerine bağlılığı azaltacağını ve çalışan sirkülasyonunun hızlanacağını belirtiyor.

- İŞSİZLİK FONU OLUMSUZ  ETKİLENECEK: Taslakta hükümet, İşsizlik Fonuínu da devreye sokuyor. Var olan sistemde işçi ve işveren belirli oranda İşsizlik Fonu için ödeme yapıyor. Hükümet, işverenin yaptığı yüzde 2’lik primin 1.5’unu kıdem tazminatı fonuna aktarmaya hazırlanıyor. Bu sayede işverenin yükünün azaltılması hedefleniyor ancak bu uygulama İşsizlik Fonu’nun gelirini azaltacak.

- ÜST SINIR KONACAK: Tazminat konusunda bir üst sınır var ancak özellikle sendikalı çalışanların hakları biraz daha fazla. Sendika ve işveren toplu sözleşmelerde kıdemi daha yüksek belirleyebiliyor. Tasarıya göre şimdi tazminata bir üst limit getirilecek.