Madendeki çocuk işçiler ve kayıt dışılık

MADENDEKİ ÇOCUK İŞÇİLER

Facianın hemen ardından, madende 14-15 yaşında çocukların da olduğuna dair iddiaların ortaya atılması, insanları dehşete düşürdü.
İddialar henüz netleşmiş değil. Ancak yasal olarak, çocukların madenlerde çalıştırılması mümkün değil.
İş Kanunu ile ilgili “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” var.
Bu Yönetmeliğin dördüncü maddesine göre;
Çocuk İşçi: 14 yaşını bitirmiş 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişi “çocuk işçi” sayılıyor.
Genç İşçi: 15 yaşını tamamlamış ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi “genç işçi”sayılıyor.
Bırakın çocuk işçiyi, genç işçinin dahi madenlerde çalıştırılması hukuken mümkün değil. Kadınlar da maden işlerinde çalıştırılamıyor.
Maden ocaklarında ve yer altında ya da su altında çalışılacak işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasak (İş Kanunu Madde 72).

CEZASI NE?

İdari Para Cezası
Yasadaki bu hükme rağmen çocuk ve genç işçi çalıştıranlara 1.341 TL “idari para cezası” kesilir (İş Kanunu Md. 104). Bu ceza her ay ve her çocuk ve genç işçi için değil, “tespite bağlı” olarak bir kez yani toplam 1.341 TL olarak uygulanıyor!..
Yeri gelmişken bu cezanın da her ay ve her işçi için olacak şekilde ağırlaştırılmasında yarar var.
Maddi ve Manevi Tazminat: 
Madende, çocuk veya genç işçi ya da kadın çalıştırılması ve ölenler ya da yaralananlar arasında bunların da bulunması durumunda, “işverenin kusuru” söz konusu olmaktadır.
Bu durumda, açılacak olan maddi ve manevi tazminat davasında, “işverenin kusur oranı da yüksek olacağından”, ödeyeceği tazminat tutarı da buna göre belirlenebilecektir.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun İşverenden Talebi:
Maden ocağındaki kaza nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca hak sahiplerine (örneğimizde çocuk ve genç işçilerin anne-babasına veya diğer hak sahiplerine) yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler, Kurumca işverene ödettirilecek.

KAYIT DIŞI İSTİHDAM

Çocuk ve genç işçiler ile kadınların, kayıt dışı istihdam edilip, açıktan ücret ödenmesi, yaşanılan olayda zor gözükmektedir.
Çıkartılan kömürün tamamı devlete satıldığı için işletmeci şirket açısından “kayıt dışı bir gelir” mümkün değil. Kayıt dışı geliri olmayanların, kayıt dışı ödeme yapmaları da (istisnai durumlar dışında) zordur.
Ancak çocuk ve genç işçilerin, şirketin büro hizmetlerinde yardımcı işlerde çalıştırılıyor gösterilip aslında madende çalıştırılması söz konusu olabilir. Buna da yer altı maden ocağı gibi “çok tehlikeli” işlerde başvurulması, çılgınlık gibi bir şey olur.

ERKEN EMEKLİLİK

Madenlerde çalışanlar, normal sigortalılara göre daha az prim ödeme günü ve daha erken yaşta emekliliğe hak kazanabiliyorlar.
Çalıştıkları her 360 gün için 180 gün prim ödeme günlerine ekleniyor. Prim gününe eklenen sürenin yarısı, emeklilik yaşından indiriliyor. 
Bu süre 1 Ekim 2008’den önce işe başlayanlarda 180 yerine 90 gün idi. Bunlar da 20 yıl sigortalılık süresi ve 5.000 prim günü ile emekli olabiliyorlar.