Osmanlı devletinde Lotarya sözcüğünü kullanarak piyangodan sözeden - şimdilik bulabildiğimiz - en eski kaynak, 18.yüzyıl sonlarında yazılmış bir sefaretnamedir. Şimdiye değin hiç basılmadan elyazması olarak kalan bu kitabın ilgili bölümünün çevrim yazısı, aslının fotokopisiyle birlikte yanda sunuluyor. Bölümün sonunda, İstanbul' da piyango düzenlenmesi için yapılan bir öneri de aktarılmaktadır.
Milli PiyangoAdresi : Kızılay Mh. Gazi Mustafa Kemal Bulvarı 4, Ankara - Türkiye Milli Piyango Telefon : (0312) 286 93 06 (PBX) - (0322) 363 34 73 - (0312) 232 61 78
Milli Piyango Faks : 0 (0312) 286 97 88
Milli Piyango İdaresi E-posta : [email protected]
Milli Piyango Web Sitesi : www.millipiyango.gov.tr
Milli Piyango Tarihçe
Ebubekir Ratip Efendinin (1792 tarihli) Nemçe Seyahatnamesi elyazmasından, varak, 201 b- 202a (Süleymaniye Kütüphanesi). Dr. Abdullah Uçman'ın "Ebubekir Ratip Efendi'nin Nemçe Seyahatnamesi" (Tarih ve Toplum, 69 - Eylül 1989, s.27-31) yazısı, elçi ve yapıtlan hakkında geniş bilgi içermekle birlikte, piyangodan söz etmemektedir.
BAŞLANGIÇLAR
Osmanlı İmparatorluğu' nda piyango çekilişIerinin, Batı kökenli hemen hemen herşey gibi, öncelikle levantenler ve gayr-i Müslim anasır arasında başlamış olması, şaşırtıcı değildir.
Kırım Savaşı sonrasında, bulduğumuz ilk örneklerden birine bakalım.
1856 yılında (Cemaziyülevvel 1273) Ermeni Katolik Kilisesinin (herhalde karşılığında hasılattan payalmak üzere) güvence vermesiyle bir eşya (İstanbul Yeşilköy'de evler ve arsalar) ve para karma piyangosu düzenlenmiştir. Bu konuyla ilgili (Ceride-i Havadis' ten) iki gazete ilanı aynen şöyledir.
"Bundan evvel cerideye derc ile beyan olduğundan herkesin malumu olduğu üzere Ayastefanoz'daki evler ve arsalar ve verilecek akçelerin piyangosu 273 senesi Cemaziyülevvelinin birinci günü Beyoğlu'nda tiyatroda çekilecektir. İşbu piyango on hisseye taksim olunup on numara kazanacaktır. Kazanılacak şeyin bahası dörtyüz yetmiş bir bin kuruşa baliğdir. Ermeni Katolik Milleti Batrikhanesi kefaleti ile müstakilen yevm-i mezkurda çekileceğinden kazanan numaraların sahipleri bilyetolarını batrikhaneye götürdüğü gibi bedeli kendisine teslim olunacaktır. Bu piyango bilyetolarının satılan başlı merkezi Beyoğlu' na doğru Galata Mevlevihanesi 'nin üst tarafı ve her bilyetosu beı kuruşa olarak on bilyeto birlikte alanlara bir bilyeto ziyade bila semen ita kılınacaktır ve kazanan numaralar cümle gazetelerde zikr ve beyan ile iadn ettirilecektir. "
"Ayastefanoz Piyangosunun kazanan numaralarının beyanı
009662 ilk kazanan bir ev
130633 ikinci defada bir ev
025992 üfüncü defada bir arsa
068646 dördüncü defada kezalik bir arsa
025079 beıinci defada kezalik arsa
081896 altıncı defada kuruş
008841 yedinci defada kuruş
063659 sekizinci defada kuruş
064294 dokuzuncu defada kuruş
088992 onuncu defada kuruş
Bu numaraların sahipleri biletlerini Ermeni Katolik Milleti Batrikhanesine götürüp kazandıkları şeyleri alacaklardır."
YABANCI PİYANGO BİLETLERİNİ YURDA SOKMA YASAĞI
Osmanlı Arşivi'ndeki Hicri 1274 (1857) yılına ait belgeler arasında Danıştay' a hitaben yazılmış bir notta, iki yıl önce (1855' te) yabancı piyango biletlerinin yurda sokulmasının yasaklandığı ve bu kararın gümrüklere bildirildiği, ama yabancı ülke elçiliklerine haber verilmediği kaydedilerek, yasak sürdürülecekse elçiliklere bildirilmesi ve bunlar arasında bir çeşit piyangoyu içeren iç borçlanma tahvilleri de bulunduğundan, satın alınması yasal olan bu tahvillerin yasak kapsamımn dışında tutulması gereğinin görüşülerek Dışişleri Bakanlığına bildirilmesi istenmektedir.
HER TÜRLÜ PİYANGOYU TÜMDEN YASAKLAMA GİRİŞİMİ
1857 Ağustosunda (Zilhicce 1274) piyangonun "külliyen men' i", bir takım sorunlara yol açmıştır. Osmanlı Arşivi'ndeki belgelerden anlaşıldığına göre, yasak kararından önce, harcını yatırıp Emniyet Teşkilatından (Bab-ı Zaptiye) ruhsat alarak piyangoculuk yapan üçyüzden fazla kişi vardır. Bunlar iş akışlarının aniden kesilmesi üzerine büyük zararlara girdiklerini, geçim sıkıntısına düştüklerini ileri sürerek hükumetten tazminat istemişlerdir. Abdülmecit döneminde yapılan yasaklarna girişiminin ne denli başarılı olduğunu saptayamıyoruz. Fakat onun ölümüyle (1861 'de) tahta geçen Sultan Abdülaziz'in ilk saltanat yıllarında piyangolar yeniden ortaya çıkmıştır.
ABDÜLAZİZ DÖNEMİNDE PİYANGONUN YENİDEN ORTAYA ÇIKIŞI
Abdülaziz'in tahta geçmesinden bir süre sonra, dönemin (biri Yunan uyruğunda bulunan) iki ünlü Rum bankerinin özel amaçlı bir emlak piyangosu tertiplerneye teşebbüs ettiklerini; fakat bunu hayli acemice tasarladıklarını, kazanandan bin altın lira alıp karşılığında ona Boğaziçi' nde (Yeniköy' de) üç yalı vermeyi düşündüklerini gazete havadislerinden öğreniyoruz.
1865 yazbaşında çıkan bir kolera salgını gerekçe gösterilerek piyango ertelenmiş ve koşulları değiştirilip 15 Kasımdan itibaren ikişer hafta arayla, onbir çekilişle, on kere nakit-para, onbirinci olarak da - karşılıksız- emlak ödüllü bir sınıf piyangosu haline getirilmiştir.
