Estonya

Tarihi

Ana madde: Estonya tarihi

Estonlar, binlerce yıl önce Uralların ötesinden bulundukları bölgeye göç etmişlerdir. Konuştukları dil Ural Dil Ailesi'nin Fin-Ugor dilleri grubundandır. Finliler ve Macarlarla tarihi yakınlıkları vardır.

Estonya 1227'de Almanlar'ın Kılıç Kardeşliği ve Danimarkalılar tarafından fethedilmesiyle Hristiyanlaştılırmıştır. Estonya tarihin değişik dönemlerinde Danimarka, İsveç, Polonya ve Rusya egemenliği altına girmiştir. Estonya kelimesinin bölgenin Baltık denizinin doğusu olması nedeniyle doğuda yaşayanlar manasında Eastern'den türediği söylenir. Altı yüzyıl önce Baltık denizi kıyısındaki limanları geliştirmişlerdir.

Ekim Devrimi'nde Çarlık Rusyası'nın devrilmesiyle Estonya, 24 Şubat 1918'de bağımsızlığını ilan etmiştir. Haziran 1940 tarihinde Estonya Sovyetler Birliği tarafından işgal edilmiştir. 1941-1944 arası Alman işgali dışında 1991'e kadar Sovyet egemenliğinde kalan bir ülkedir. Sovyetler Birliği'nin en zengin cumhuriyetlerinden biriydi.

Sovyetler Birliği'nden ilk ayrılan ülkedir. 20 Ağustos 1991 tarihinde, Sovyetler Birliği'nin çökmesi ile birlikte Şarkı Devrimi bağımsızlığını tekrar ilan etmiştir. . 20 Ağustos Estonya'nın ulusal bayramı olarak kabul edilmektedir.

31 Ağustos 1994'te Rus askerlerinin ülkeden çekilmesi ile, Estonya Batı Avrupa ve diğer bölgelerdeki ülkelerle ilişkilerini bağımsız olarak yönetme hakkını almıştır. Estonya, 29 Mart 2004'te NATO'ya, 1 Mayıs 2004 tarihinde ise Avrupa Birliği'ne katılmıştır.

Siyasi Yapısı

Estonya, 5 yılda bir parlamento seçimi yapılan anayasal demokrasidir. Hükümet başbakan ve 15 bakandan oluşmaktadır.

Yasama yetkisi parlamentoya aittir. Riigikogu yani meclis 101 millet vekilinden oluşmaktadır. Riigikohus yani yüce yargı mahkemesi, 17 mahkemede, meclis tarafında atanan ve cumhurbaşkanı tarafından onanan hakimler tarafından yönetilmektedir.

Bölgeleri

Estonya, 1920-1940

Estonya 15 ayrı yönetim birimine bölünmüştür. Bu bölgeler iktisadi ve coğrafi yapılarına göre birbirinden ayrılmıştır. Bu bölgeler (maakonnad), eyalet değil de, ayrı yönetim birimleri olarak değerlendirilmelidirler.

• Harju (Estonca: Harjumaa)
• Hiiu (Estonca: Hiiumaa)
• Ida-Viru (Estonca: Ida-Virumaa)
• Järva (Estonca: Järvamaa)
• Jõgeva (Estonca: Jõgevamaa)
• Lääne (Estonca: Läänemaa)
• Lääne-Viru (Estonca: Lääne-Virumaa)
• Pärnu (Estonca: Pärnumaa)
• Põlva (Estonca: Põlvamaa)
• Rapla (Estonca: Raplamaa)
• Saare (Estonca: Saaremaa)
• Tartu (Estonca: Tartumaa)
• Valga (Estonca: Valgamaa)
• Viljandi (Estonca: Viljandimaa)
• Võru (Estonca: Võrumaa)

Coğrafya

Estonya 57,3 enlem ve 59,5 boylamları arasında yer alır. Estonya Baltık Denizi'nın doğu kıyılarında, rakımı 50 metre olan bir alandadır.

Çoğunluğu kireç taşı ile kaplı ülkenin %47'sı ormanlardan oluşur. Estonya doğal kaynaklardan yoksun olan bir ülkedir. Estonya çoğunluğu çok küçük olan 1.400 göle sahiptir. Bulardan en büyüğü 3.555 km² olan Peipsi Gölü'dür. Denize, çoğunlukla bataklık olan, 3.794 kilometre kıyısı vardır. Ülkede 1.500'e yakın ada vardır ve bunlardan Saaremaa ve Hiiumaa en büyük olanlarıdır.

En yüksek notkası, ülkenin güneydoğu bölgesinde bulunan 318 metre yüksekliğindeki Suur Munamägi dağıdır.

Ekonomi

Bir Avrupa Birliği üyesi olarak Estonya, dünyanın en büyük ekonomik bölgelerinden biri üzerinde yer almaktadır. 1999 yılı, 1998 Rusya Ekonomik Krizi etkisiyle, 1991'de bağımsızlığını ilan ettiğinden beri Estonya'nın geçirdiği en ağır ekonomik kriz dönemidir. Estonya Kasım 1999'ya Dünya Ticaret Örgütü'ne üye olmuştur ve bu dönemde Avrupa Birliği ile müzakerelere başlamıştır.

Estonya'da enerji üretimi ve dağıtımı, telekomünikasyon, demiryolları ve diğer kamu kuruluşlarının özelleştirilmesi halen devam etmektedir.

Estonya 2002 yılında Avrupa Birliği ile yaptığı müzakereleri tamamlamış ve birliğe üye olmuştur. Bu dönemde, Estonya, birliğin genişleme sürecinde, yeni üye ülkeler arasında ekonomisi Güney Kıbrıs Rum Kesimi'den sonra en güçlü olan ülkedir.

Estonya ekonomisi hızla gelişen, birçok Finlandiya menşeli firmanın yatırım yaptığı bir yapıdadır. Estonya ekonomisi özellikle Bilişim Teknolojisi alanında güçlüdür. Kişi başına düşen gayri sarfi milli hasılası 12.300 Amerikan Doları ile Baltık Ülkeleri arasında en yüksek olanıdır.

2000 yılı itibariyle milli geliri 20 milyar dolar dolaylarındadır. Ekonomisi bilgi teknolojisine dayalı olarak büyümektedir. Elektronik, makine ve ileri teknolojiye dayalı üretim öne çıkmış durumda. İsveç ve Finlandiya'daki uluslararası kuruluşlar üretimlerinin büyük kısmını Estonya'da gerçekleştirmektedirler. Milli gelirin oluşumunda yabancı sermayenin payı üçte birdir. İhracatın yarısına yakını yabancı sermayeli firmalar tarafından yapılmaktadır.

Demografi

Estonya'nın yaklaşık %70'i etnik Estonlar, nüfusun kalanı ise genelikle eski SSCB'den ülkeye göç etmiş azınlıklardan oluşur. Başkent Tallinn'nin de içinde bulunduğu Ida-Virumaa bölgesi ülkenin en gelişmiş bölgelerinden biridir.

Ülkenin resmi dili Fince'yle akraba bir dil olan Estonca'dır. Rusça ülke içinde ağırlıklı olarak konuşulan dillerden biridir.

Etnik Yapısı

2002 yılında yapılan sayıma göre Estonya'nın etnik yapısı:

•  % 70,9 Eston
•  % 25,6 Rus
•  % 2,1 Ukraynalı
•  % 1,2 Beyaz Rus
•  % 0,9 Fin
•  % 2,3 Diğer

Din

Estonyalılar'ın geleneksel dini diğer İskandinav Ülkeleri'nda olduğu gibi Hristiyanlık dininin Luteran mezhebidir. Nüfusun üçte birinden daha azı kendilerini inançlı olarak tanımlar. Ülkede yaşayan Rus azınlıklar genel olarak Hristiyanlık'ın Doğu Ortodoks'luk mezhebindendir. Ülkede Musevi cemaati ve az sayıda da olsa Tatar ve Azeri kökenli azınlıklardan kaynaklanan Müslüman bir nüfus da mevcuttur. Eston geleneklerinde, halen, eski Pagan Dini'nden kalma etkiler vardır.

Bugün, Estonya halkının %32'si bir kiliseye veya dini bir gruba üyedir:

•  % 14,8 Estonya Luteran Kilisesi
•  % 13,9 Ortodoks Kilisesi
• yaklaşık 6.000 Baptist
• yaklaşık 3.500 Roman-Katolik
• yaklaşık 3.500 Müslüman
• yaklaşık 1.900 Musevi

Ülkede az sayıda Protestan da mevcuttur.

Dil

Estonca, Fince ve Macarca dilleri ile birlikte Ural Dil Ailesi grubundadır.

Eğitim

1632 yılında kurulmuş olan dünyanın en eski ve köklü üniversitelerinden biri Estonya'nın Tartu Üniversitesi'dir; dünya ve Avrupa çapında değer görmektedir.

Türkiye ile İlişkileri

Mustafa Kemal'in özel emriyle yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin 18. büyükelçiliği 1935'te Tallinn'de açılmıştı. Bu yakınlaşmanın sebeplerinden biri de Estonların binlerce yıl önce Urallardan ötesinden çıkması ve Türk diliyle akrabalığı nedeniyle araştırmalar yapmak ve karşılıklı ilişkileri geliştirmekti.

Türkiye, 23 Ocak 1924 tarihinde Estonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanımıştır. 1934'te Almanya ve 1935'te Sovyet işgali ile Estonya bağımsızlığını yitirdi. Ancak Türkiye, Estonya'nın Sovyetler Birliği tarafından hukuka aykırı bir biçimde ilhak edilmesini tanımayan az sayıdaki ülkelerden biridir. Diğer bir ifadeyle,Türkiye hiçbir zaman Estonya'nın Sovyetler Birliği tarafından işgalini tanımamıştır.

Sovyet Rusya'nın dağılmasıyla tekrar bağımsızlığını elde etmiş ve iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 23 Ekim 1991 tarihinde yeniden kurulmuştur.

Estonya'nın özgürlüğünü geri almasından sonra 1992'de Türkiye, Estonya'ya Vilnius'ta ikamet eden ilk büyükelçisini atamıştır. Daha sonra Ekim 2001'de Tallinn de elçiliğini açmıştır. Aralık 2001'de Türkiye, Estonya Büyükelçisi Ömer Altuğ, Cumhurbaşkanı Arnold Rüütel'e itimatnamesini sunmuştur.

Türkiye, tarihi ilişkileri nedeniyle Estonya'nın NATO'ya girmesinde en istekli ve kararlı ülkelerden biri olmuştur. Ayrıca ordusu yeni gelişmeye başlayan Estonlar'a Türkiye askeri destek sağlamaktadır.

Tallinn'de ikamet eden Sven Jürgenson Haziran 1996'da Estonya'nın Türkiye'deki ilk büyükelçisi olmuştur. Onu Ocak 1999'da Madrid'de ikamet eden Andres Tomasberg izlemiştir. Şubat 2001'de maslahatgüzarlar, Heikki Koort ve Linda Kolk'un başkanlığında Estonya Büyükelçiliği Ankara'da açılmıştır. Ankara'da ikamet eden ilk Estonya Büyükelçisi Mart Volmer Temmuz 2004'de Ankara'ya gelmiştir.

Estonya'nın Türkiye'de üç tane fahri konsolosluğu bulunmaktadır. İlki, Ağustos 2001'de İstanbul'da açılan ve Tuncay Özilhan'ın görev yaptığı fahri konsolosluktur. İkincisi Ekim 2002'de açılan ve Ethem Okudur'un görevli olduğu tatil beldesi Antalya'da bulunan fahri konsolosluktur. Ağustos 2003'te fahri konsolosu Eşref Baltalı olan üçüncü fahri konsolosluk İzmir'de açılmıştır.

Türkiye-Estonya parlamento grubu Haziran 2003'te Estonya Parlamentosu olan Riigikogu'da oluşturulmuştur.

Son olarak 15 Mart 2008'de Eston Başbakanı Andrus Ansip Türkiye'yi ziyaret etti.