Mozambik

Coğrafya ve iklim

İlk adı Musa Bin Beg olan Mozambik Güney Afrika ülkelerinin kuzey doğusunda 801 590 km2 toprağa sahip bir ülkedir. Ülkede 10 eyalet vardır ve başkenti Maputo'dur. Ülkenin diğer önemli şehirleri; Beira, Quelimane, Nampula, Xaixai, Chimoi, Inhanbane, Pemba ve Tete'dir. Hint Okyanusu boyunca uzun ve ince uzanan ülkenin kıyı uzunluğu 2515 km'dir. Bu kıyıları limanların yanı sıra muhteşem sahillere sahiptir. Komşuları : Tanzanya, Malavi, Zambiya, Zimbabve, Güney Afrika ve Svaziland'dır. Bu ülkelere gelen mallar genelde Mozambik limanlarından içeri girmektedir.

İklimi okyanustan dolayı nemli ve sıcak tropikal iklimdir. Ancak kuzeydeki Chimoi bölgesi rakımdan dolayı daha güzel bir iklime sahiptir.

Yıllık hava sıcaklığı ortalaması 23,8 derecedir. Metrekareye düşen yıllık yağış ortalamasıysa, 1436,5 mm'dir. Nemli bir havası olan ülkenin ortalama yıllık nem değeri %75,1'dir.

Devlet yapısı

Ülkede kabul edilmiş yönetim şekli cumhuriyettir. Çok partili sistemle yönetilen ülkede hükümetler her beş yılda bir yapılan genel seçimler sonunda seçilmektedir. Bu yönüyle Afrika kıtasındaki en demokratik ve rahat ülkelerin başında geldiği söylenebilir. Çok partili demokratik bir sistemle yönetilen Mozambik'te hükümet ülkenin gelişmesi için yabancı yatırımcılara birçok kolaylık sağlamaktadır. Mozambik halkı sempatik, sevimli ve kalender bir halktır. Sokakta yürürken genç, ihtiyar, erkek, kadın, çocuk demeden herkese selam verebilirsiniz. Herkesle oturup konuşabilirsiniz. Mozambik'te Musa Bin Beg dönemine ait çok izler görmek mümkündür.

Tarih

Mozambik uzun yıllar süren Portekiz sömürge yönetiminden sonra 1975 yılında bağımsızlığına kavuşmuş bir ülkedir. İlk saldırılarını 1498'de yapan Portekizliler 5 asır boyunca Mozambik'te kalmışlardır. 1510'lu yıllarda halk o günün süper gücü Osmanlı Devletinden acil yardım istemiş ve Yeniçeriler de Yavuz Sultan Selim Han'ın emriyle bölgeye gitmişler ama dönecekleri akşam yeni bir saldırı dalgasından habersiz olduklarından hepsi şehit olmuştur. Mozambik'in 1975 yılında Portekiz'den bağımsızlığını kazanmasının ardından başlayan iç savaşsa 1991 yılında sona erdi. Bu tarihten sonra iç huzurun sağlanması için büyük gayret sarf eden hükümetler bunu büyük ölçüde başarmışlardır.

Su ve enerji

Mozambik

Ülkede 60'ın üzerinde ırmak vardır. Bu ırmakların debisi oldukça yüksektir. Örneğin Zambezi 8 ülkeden geçen ve dünyanın sayılı ırmaklarındandır. Dünyanın en büyük barajlarindan biri olan Cahora Bass da Zambezi Nehri üzerindedir. Ülkenin 13%'ü ırmak ve göllerle kaplıdır. Ülkede enerji sıkıntısı yoktur. Çok yüksek voltajda enerji vardır. Yalnız iç kesimlere yetersiz alt yapıdan dolayı tam ulaşmamıştır.

Nüfus, din ve dil

20 milyonun üzerinde nüfusu olan ülkenin 60%'ı kadındır. Yine 45%'i 30 yaş ve altındadır. Nüfus artış oranı 2% olan ülkede ortalama yaş 45'dir. Resmi dil Portekizce'dir. Ancak özellikle ülkenin kuzeyinde halkın bir çoğu Changana, Ronga,Macua,Cisene gibi kendi yerel dilleri konuşmaktadır.Mozambik genelinde 26 civarında yerel dil konuşulmaktadır. Maputo'da 3.5 milyon insan yaşamaktadır ve İngilizce'de geçerli ve sürekli yükselen bir dildir. Halkın %20'a yakını müslümandır. Ama devlet yönetiminde etkinlikleri zayıftır. Kuzey eyaletlerde müslümanlar genelde çocuklarını okutmamakta ve medreselere göndermektedir. Dolayısıyla okuyan kesim daha çok hristiyanlar olmaktadır ve dolayısıyla devlet kurumlarında hristiyanlar yer almaktadır. Fakat son yıllarda müslümanların da okuma oranları artmaktadır. Başkent Maputo'da 128 adet irili ufaklı cami mevcuttur. Son yıllarda yapılan camiler çok temiz modern ve bakımlıdır. Vaaz ve sohbetler Portekizce yapılmakta olup, Hristiyanlara ait kiliseler de oldukça fazladır.

Eğitim

Okuma-yazma oranı oldukça düşük olan ülkede yeni yeni okullar açılmaktadır. Başkent Maputo'da özel okul olarak Güney Afrika, Portekiz, Amerika, Filipin, Fransız, İtalyan ve Agakan okulları gibi 60 civarında özel okul vardır. Türk iş adamları ve eğitim gönüllüleri tarafından açılan Uluslararasi Mozambik Söğüt Koleji (Willow International School) de ülke'nin eğitimine ciddi katkı sağlamaktadır. 2003 yılında eğitime başlayan Willow, 2008 yılında ikinci binasıyla ilköğretim, Erkek lisesi ve Kız lisesi olmak uzere üç okulla hizmet vermektedir. Eğitim dili İngilizce olan bu okul, portekizce ve Türkçe öğretimiyle de ülkenin üç dilde eğitim veren tek okuludur. Amerika ve Polonya'daki proje olimpiyatlarında aldığı madalya ve başarılarıyla, ülke çapında her yıl düzenlenen Bilgisayar Olimpiyatlarında ilk üç dereceye abone olmasıyla Mozambik çapında en başarılı özel okul olma ünvanına sahiptir. Biri büyük olmak üzere irili ufaklı devlet ve özel sektöre ait 7 üniversite vardır. Devlet Üniversitesi olan Edvard Mondlen Üniversitesi'nde (UEM) Mühendislik, Tıp, Hukuk, Eğitim, Ekonomi, Uluslararasi İlişkiler gibi bölümlerinde okumakta olan 12.000 civarında öğrencisi vardır. Bu bölümler Portekizce eğitim vermektedir

Güvenlik ve emniyet

Bütün Güney Afrika bölgesindeki ülkeler içinde suç oranı en düşük olan ülkelerin başında gelmektedir. Başkent Maputo'da dahil olmak üzere gece gündüz tek başınıza, ailenizle veya arkadaşlarınızla sokağa çıkabilirsiniz. Caddelerde yürüyüp gezebilirsiniz, herhangi bir problem olmaz. Sadece içki içilen, meyhane ve pavyon tarzı iş yerlerinin olduğu belli başlı semtlere gitmeniz riskli olabilir, o kadar. Şehirlerde gece gündüz motsikletli veya polisler vardiyalı olarak dolaşır ve güvenliği sağlarlar. Ayrıca ev ve işyerlerinin güvenliği için de silahlı silahsız güvenlik şirketleri ile de anlaşıp kendinizi emniyet altına alabilirsiniz.

Sağlık

Tüm Güney Afrika ülkeleri'nde olduğu gibi AIDS Mozambik'te de bir tehlike arzetmektedir. Fakat bir çok Afrika ülkesine göre oran daha düşüktür.Sıtma denilen malaria hastalığı da başta gelen hastalıklar arasında olmasına rağmen tedavisi yapılabilmektedir. Devlet hastaneleri, sağlık ocakları ve birçok özel klinik vardır. Fakat ülkenin büyük bir bölümü sağlık hizmetlerinden mahrum yaşamaktadır.Bu bağlamda Mozambikte ticari veya yardım anlamında düşünülmesi gereken en büyük yatırımlardan birincisi sağlıktır denebilir.

Turizm

Mozambik, turizm açısından potansiyeli çok yüksek olan bir ülkedir. Ülkenin kuzey güney doğrultusunda uzanan Hint okyanusu kıyısındaki yaklaşık 2500 kilometre uzunluğundaki sahil şeridi her yönüyle turistler için harika fırsatlar sunmaktadır. Temiz denizi ve uluslararası alanda ün yapmış dalış noktaları deniz turizmi sevenleri bu ülkeye çekmektedir. Tropikal ikliminde etkisiyle çok yakın bir zamanda Mozambik'e gelen turist sayısında çarpıcı değişiklikler görmek şaşırtıcı olmayacaktır. Başkent Maputo'da 5 yıldızlı otel sayısı dörttür. 4 yıldızlı oteller de vardır. Fakat otellerdeki doluluk sayısı maksimum seviyededir. Nampula Eyaletinde ciddi otel sıkıntısı vardır. Hele Pemba gibi ayak basılmadık koyların olduğu, Cennet adası gibi pırıl pırıl adaların olduğu bir şehirde sadece bir tane otel vardır ve oda 5 yıldızlı olup aylarca önce rezervasyon yaptırarak ancak kalabilirsiniz. Bu yönüyle bakınca Turizm alanında belki de en çok ve en acil ihtiyacın otel olduğu anlaşılacaktır. Hele med-cezir dediğimiz Gel-Git olayının dünyada en güzel izlenebilen yerlerden birinin Maputo'da Costa Do Sol (Güneş Sahili) mevkiinde olduğunu düşünürseniz ileriki yıllarda bu ülkede nasıl bir Turizm patlaması olacağını kestirebilirsiniz.

Ulaşım

• A) Havaalanları: Ülkede uluslararası 3 havalanını vardır. Bunlar başkent Maputo, Beira ve Nampula'da bulunmaktadır.
• B) Limanlar: Ülkenın en büyük limanı başkent Maputo'da bulunmaktadır. Liman ülkenin kıyısı bulunduğu Hint Okyanusu üzerindedir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde Türkiye'den Mozambik'e ulaşmak çok kolaydır. Akdeniz, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu yoluyla bu ülkeye taşımacılık yapılabilir. Maputo limanının yıllık kapasitesi yaklaşık olarak 12 milyon tondur. Bu liman üzerinden başta Güney Afrika Cumhuriyeti, Zimbabwe ve Swaziland olmak üzere çevre ülkelerede taşımacılık yapılmaktadır.

Beira Limanı: Beira limanı konumu itibariyle interlandında bulunan ülkelerin ihracat ve ithalatında önemli bir yer tutmaktadır. Bu liman özellikle denize kıyısı olmayan ve kıtanın iç bölgelerinde kalan Zimbabwe, Zambiya, Malawi, Botswana ve Zaire gibi ülkelere yapılan taşımacılıkta önemli bir yer tutmaktadır. Limanın yıllık kapasitesi 7,5 milyon tondur.

Bu iki önemli limanın dışında Nacala, Quelimane ve Pemba da nispeten daha küçük limanlar bulunmaktadır.

• C)Karayolu: Johanessburg ya da Durban'dan otobüslerle başkent Maputo'ya ulaşmak mümkündür. Ancak otobüsler eski ve bakımsız olduğundan uçakla yolculuk özellikle turistler tarafından tercih edilmektedir.

Vize İşlemleri; Mozambik'e Türkiye'den gelişte kara ve hava sınırında vize alınabilmektedir. 25 dolar 30 günlük vize ücreti alınmaktadır. Ülke içinde iç hatlardan uçarak istenen yerlere ulaşılabilir. Güney Afrikanın başkenti Johennesburg'a Maputo'dan her gün sabah, öğle ve akşam 3-4 uçak gidiş-dönüş sefer yapmaktadır.

Ekonomi

Tüm yatırımlar uluslararası garanti altındadır. Para birimi meticaldır. 13/09/2008 itibariyle 1 Amerikan Doları yaklaşık olarak 25 meticaldir. Özellikle yabancı uyruklularla yapılan işlemlerde dolar talep edilmektedir. (kira vs.) Türkiye'deki apartmanlara benzer yerler için kira 500 Amerikan Doları civarında Güney Afrika standartlarında bahçeli müstakil evler ise 1000 Dolardan başlamaktadır. Ambalajlı her şey Güney Afrika'dan ithal edilmekte olup fiyatlar oldukça yüksektir. Son olarak ulusal paradan üç sıfır atılıp 1 Amerikan Doları = 25 Medikale eşitlenmiştir. Ülke Uluslararası Para Fonu (IMF)'na 1984 yılında üye olmuştur. 19 tane banka vardır. Hemen her caddede yine döviz bürosu mevcuttur. Ülkede para transferi ve döviz bozdurma sorunu yoktur. Ülkede iş gücü oldukça ucuz olup, hükümet tarafından açıklanan asgari ücret endüstri sektöründe 60 USD civarındadır. Tarım sektöründeyse daha da düşüktür. Genelde orta ve küçük ölçekli işletmeler olan ülkede en büyük fabrika bira ve son yıllarda açılan Mozal alüminyum fabrikası. Ayrıca ülkenin kuzeyinde çok yüksek rezervde doğal gaz bulundu. Ülkede tüketilen hemen hemen bütün ürünler ithal edilmektedir. Sadece balık türleri ve diğer deniz mahsulleri, kesonat(kaju), pamuk ve meyva ihraç malları arasındadır. Ticaretin hemen hemen büyük bir kısmı Hint asıllıların elindedir. Fiyatlar, dolayısıyla kar marjı oldukça yüksektir. Türkiye'den her türlü mobilya, sanayi ürünleri, tekstil ürünleri, kimyasal ürünler ihraç edilebilir ve Türk lokantası Maputo'da oldukça ilgi çekici olabilir. Bunun yanında ülkenin kuzeyinden susam, hindistan cevizi ve kastanya ithal edilebilir. Mozambik'e ihracat için yerel bir depo şarttır çünkü Türkiye gibi bir ülkeden Maputo'ya gemiler en erken 35-40 günde gelmektedir. Gemi Durban'da yükünü boşaltmakta ve Mozambik bandralı bir gemiye yükünü aktarmaktadır çünkü Maputo ve diğer limanlar oldukça sığ olup büyük tonajlı gemiler girememektedir. Türk iş adamları 2004 yılından itibaren Mozambik'te varlıklarını hissettirmeye başlamışlardır. 2007 yılı 20'den fazla gurubun ziyaretine tanık olmuştur. 2008 Şubat ayı itibariyle başkent Maputo'da Anatolia ve Safa Limited Şirketi (Ev ve Ofis Mobilya), Olimpik Trading (Çelik ve Ahşap Kapı/pencere,Mutfak ve Banyo dolapları imalatı, Parke vs. İnşaatİşleri) EFE Limitada (Nazo ve OBA Makarna Distribütörü), ATA Limitada (İnşaat ve İnşaat Malzemeleri Mağazası ve SİMBO EV ALETLERİ/GRANİSER SERAMİK Distribütörü) gibi iş merkezleri açılmış durumdadır. İlerleyen aylarda ve yıllarda bu sayı daha da artacağa benzemektedir. Mozambik'e giren Türk ürünleri sayısında son zamanlarda hayli artış olduğu gözlenmektedir. 1-7 Eylül 2008 de 44.cüsü düzenlenen Mozambik Ulusal Fuarına 25 Türk Firması katıldı.Mozambik Cumhurbaşkanı Armando Guebuza'nın, yanında Sanayi ve Ticaret Bakanı ve üst düzey bürokratlarıyla fuar ziyaretinde 18 numaralı Türk pavyonuna da uğradı ve tek tek stantları ziyaret edip bilgi aldı. Nitekim Sanayi Bakanlığı tarafından yapılan "En İyi Yabancı Sergiler" sıralamasında Türkiye ikinci olarak fuara damgasını vurdu. İkincilik ödülünün verildiği toplantıda kendisine mikrofon tutulan Nüvit Bey'e ne diyeceksiniz diye sorulunca "2009 yılında bu fuarda birinciyiz" şeklinde cevap vermesi dikkat çekti. Enerji bakanı ve Mozambik Sanayi Genel Müdürünün Türk stantlarına ilgisi de büyüktü. 5. Gün akşamı verilen kokteyle katılan Bakan Bey ve Genel Müdür 1 saate yakın Türk katılımcılarla konuştular. Ciddi iş bağlantıları oldu.Türk ürünleri, Türk sunumu, Türk katılımcıların sempatik ve sevecen davranışları 1-7 Eylül 2008 Mozambik Ulusal fuarına damgasını vurdu. 44 yıl sonra ilk defa Türkiye'nin bu fuara katılması Mozambik'te ciddi yankı uyandırdı. Türk Pavyonlarını büyük bir dikkat ve ilgi ile gezen İtalyan'ın Mozambik Büyükelçisi, Türk stantlarının çok zengin olduğunu ve fuara ciddi renk kattığını ifade ettiler. Portekiz Büyükelçisi de Türk firmalarının Mozambik fuarına fokuslandığını ve cok ciddi bir katılımla geldiğini ifade etti. Fuar müdürü Manuel Mobate Bey de Türklerin bu fuarda ciddi bir imaj ortaya koyduğunu ve Mozambik pazarına hatırı sayılır bir katkıda bulunduklarını söyledi. Evet özellikle makina reyonunda, gelen bütün makinaların hemen hemen satılarak gitmesi; gıda, tekstil ve temizlik ürünlerinde bütün firmaların ciddi bağlantılar yapmaları Türkiye adına çok sevindirici gelişmelerdi.