Sigortalılara kötü haber

2008'DEN SONRAKİ HER GÜN ZARAR OLACAK
Bir işverene bağlı olarak iş akdiyle çalışan bağımlı sigortalılar, yeni adıyla 4-a'lıların ve bağımsız çalıştığı için 4-b kapsamında sigortalı olanların sigortaya bildirdikleri kazanç asgari ücret veya asgari ücrete yakın bir seviyede ise, Ekim 2008 sonrasında çalıştıkları her gün kendilerine zarar olarak geri dönecek. İleride alacakları emekli aylıkları da artış göstermek bir yana, giderek azalacak. Sosyal güvenlik sistemi içerisinde emekli aylıklarının seviyesini belirleyen pek çok etken var. Bunlardan belki de en önemlisi iki unsur üzerine kurulu. İlki, "Aylık Bağlama Oranı (ABO)" diğeri ise "Ortalama Aylık Kazanç". SGK, emekli aylıklarını hesaplarken aylık bağlama oranı ile ortalama kazancı birbiriyle çarpıyor. Çıkan rakam da, sigortalının alacağı emekli aylığı seviyesini belirliyor. Eğer aylık bağlama oranı ile ortalama kazanç yüksekse, bağlanacak emekli aylığı da yüksek oluyor.

ÜÇ FARKLI DÖNEME GÖRE HESAPLANACAK

İşte bu noktada sorun aylık bağlama oranının üç farklı dönem için ayrı ayrı hesaplanmasında. Daha başka bir ifade ile aylık bağlama oranı bakımından üç dönem söz konusu: Birinci dönem 31.12.1999 öncesi dönem; bu dönemde aylık bağlama oranı 25 yıl sigortalılık süresi (9000 prim günü) üzerinden ele alınırsa düşükten prim ödeyenler için yüzde 76 olarak belirlenmişti. Bu dönemde 3600 gün üzerinden emekli olanların da aylık bağlama oranı yüzde 70'ti. İkinci dönem 1.1.2000 ve 30.09.2008 arası dönem; Yaşar Okuyan'ın Çalışma Bakanlığı döneminde çıkarılan yasayla, aylık bağlama oranı 25 yıl sigortalılık üzerinden yüzde 65'e geriledi. Üçüncü dönem 1.10.2008 sonrası dönem; şimdiki Çalışma Bakanı Faruk Çelik döneminde çıkarılan ve Sosyal Güvenlik Reformu Yasası olarak adlandırılan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Yasasıyla 25 yıl sigortası olanların aylık bağlama oranı yüzde 50'ye düşürüldü.

15.8 MİLYONUN YÜZDE 85'İ DÜŞÜK MAAŞ ALACAK

Kasım 2012 sonuçlarına göre, Türkiye'de SSK (4-a) kapsamında 12 milyon 603 bin kişi var. Bağ - Kur'lu (4-b) sayısı ise 3 milyon 205 bin. Özellikle 4-a yani, SSK kapsamında olanların yaklaşık yüzde 38'i asgari ücretten SGK'ya bildiriliyor. 4-b'lilerde de bu oran yüzde 50'ye yakın. Tam rakamı bilinmemekle birlikte, ortalama 2700 TL altında kazanç bildirilenlerin sayısının, toplamın neredeyse yüzde 85'ini oluşturduğu, konuyla ilgili bürokratlarca söyleniyor. Bu da sigortalıların yüzde 85'inin, gelecekteki emekli aylıklarının mevcut düzenlemeden olumsuz etkilendiğini gösteriyor.

2.700 TL VE AZ PRİM YATIRANLAR YANDI

İşin ilginç yanı sadece asgari ücretten bildirilenler değil aynı zamanda 2700 TL ve altında kazanç bildirilenlerin de aylıklarında düşüşün söz konusu olması. Bu grupta olanların emekli aylığı yıl bazında asgari ücretten gösterilenlere yakın bir şekilde düşüş gösteriyor. Nitekim taban aylık uygulamasından dolayı, asgari ücretten gösterilenle bugünkü rakamlar çerçevesinde 2700 TL'den sigortalı gösterilenlerin emekli aylıklarında çok cüzi bir fark olmuş oluyor. Diğer yandan, SGK'ya 2700 TL'nin üzerinde kazanç bildirilirse bu düşüş engelleniyor. Ayrıca sigortalı için tavandan yani asgari ücretin 6,5 katı üzerinden prim yatarsa bu defa gelecekte alınacak emekli aylığı yıl bazında 70 -80 TL civarında artış gösteriyor. Yani asıl olarak sorun belirli bir kazanç seviyesi (2700 TL) altında sigortalı olarak bildirilenler açısından yaşanıyor.

AYLIK BAĞLAMA ORANI 2008 ÖNCESİNE DÖNMELİ

Yapılması gereken dünyanın hiçbir yerinde olmayan bu uygulamaya hemen SGK tarafından son verilmesi. Aylık bağlama oranı Ekim 2008 öncesindeki seviyesine yükseltilmeli. Mevcut durumda, 2.700 TL civarında veya altında gelir elde eden bir kişi ile asgari ücretten aylık alan bir kişinin emekli maaşında fark olmadığı için, işveren çalışanlarını düşük ücretten gösteriyor. Bu durum da kayıtdışılığa neden oluyor. Çalışan da, bu durumu bilmesine rağmen, nasılsa emekli aylığım değişmeyecek düşüncesiyle sesini çıkartmıyor.

DÜNYADA SADECE TÜRKİYE'DE VAR
Her ne kadar yaşla ilgili ayarlamalar sosyo-ekonomik koşulların iyileşmesi gerekçe gösterilerek savunulsa da, aylıkların düşürülmesini anlamak mümkün değil. Herhalde yeryüzünde sadece Türkiye'de görülen bir durum bu. Halen SGK'ya asgari ücret üzerinden sigortalı olarak bildirilenlerin gelecekte alacakları emekli aylığı giderek aşınıyor. Asgari ücretten bildirilen bir kişinin gelecekte alacağı emekli aylığı her yıl yaklaşık 22- 23 TL düşüyor.

ASLINDA DEVLET KAYBEDİYOR, MÜDAHALE ŞART
Ayrıca birçok çalışan da emekli aylığı olumsuz etkilenmesin diye, sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlayınca kıdem tazminatını alarak ayrılıyor ve bir süre sonra kayıt dışı çalışmaya başlayarak yaşı tamamlamayı bekliyor. Bu durumda da, aslında devlet kaybediyor. Sonuçta kaybedenin çalışan ve devlet olmaması için aylık bağlama oranı yükseltilmeli.